Cukrzyca typu 1 i 2 – objawy, leczenie

Cukrzyca to obecnie jedna z najbardziej rozpowszechnionych chorób.

Co to jest cukrzyca – rodzaje cukrzycy

Cukrzyca to przewlekła choroba metaboliczna, której objawy to  wysoki poziom glukozy we krwi, czyli hiperglikemia. W wyniku długotrwałej cukrzycy może dojść do zaburzeń pracy nerek, wzroku, zaburzeń serca, mogą pojawić się również inne powikłania cukrzycowe. Wyróżniamy cukrzycę typu 1, typu 2, cukrzycę ciężarnych, cukrzycę u dzieci i inne.

Przyczyny cukrzycy

Najważniejsze przyczyny cukrzycy to:

  • niedostateczna produkcja insuliny przez trzustkę – insulina jest potrzebna do transportu glukozy do komórek, jej brak powoduje wzrost stężenia glukozy we krwi,
  • zaburzenia działania insuliny, której jest dostateczna ilość – cukier nie dociera w wystarczającej ilości do komórek.

Trzeba zaznaczyć, że większość zachorowań na cukrzycę może mieć podłoże genetyczne, które w połączeniu z czynnikami zewnętrznymi (infekcja wirusowa, styl życia – brak ruchu, kaloryczna dieta) może spowodować zachorowanie.  Od przyczyny i przebiegu choroby zależy, do jakiego typu zostanie zaliczona.

Cukrzyca typu 1 – insulinozależna

Cukrzyca typu 1 jest chorobą autoimmunologiczną (nasz układ odpornościowy atakuje własne tkanki i komórki), w tym wypadku dotyczy to komórek trzustki, która nie może wytwarzać insuliny. Brak insuliny, która bierze udział w procesach metabolicznych glukozy, powoduje wzrost stężenia glukozy we krwi.

Cukrzyca typu 1 nazywana jest czasami młodzieńczą, ponieważ pojawia się zazwyczaj u osób młodych i  dzieci. W wyniku autoagresji naszego układu odpornościowego trzustka nie produkuje insuliny (stąd nazwa cukrzyca insulinozależna), a to zaburza metabolizm cukrów. Glukoza we krwi nie jest transportowana do komórek, przez to jej stężenie rośnie (hiperglikemia). Jeżeli wysoki poziom cukru we krwi utrzyma się przez dłuższy czas, prowadzi to do powikłań cukrzycowych. Leczenie cukrzycy typu 1 to głównie podawanie insuliny w odpowiednich dawkach. Cukrzyca typu 1 ma podłoże genetyczne, ale impulsem do rozwoju choroby może być np. infekcja wirusowa. Jeżeli któreś z rodziców lub rodzeństwa jest lub było chore na cukrzyce typu 1, to wzrasta ryzyko naszego zachorowania.

Objawy cukrzycy typu 1

Cukrzyca typu 1 ma szybkie tempo rozwoju, a objawy mogą są następujące:

Te objawy to wskazanie do wizyty u lekarza i zbadania poziomu cukru we krwi (oraz ewentualnie inne badania zlecone przez lekarza).  Jeżeli zlekceważymy te objawy, może dojść do zakwaszenia organizmu, czyli kwasicy ketonowej, której objawami są nudności, a nawet wymioty, bark apetytu i kwaśny zapach z ust (zapach acetonu). Następstwem kwasicy może być groźna dla życia śpiączka.

Rozpoznanie cukrzycy typu 1

Szybkie rozpoznanie cukrzycy typu 1 jest bardzo ważne z uwagi na szybki rozwój tej choroby w organizmie. Pierwsze wskazanie to objawy, a potwierdzenie to badanie poziomu glukozy we krwi:

  • W nagłych przypadkach wykonuje się tzw. badanie przypadkowe, bez względu na to jaki czas upłynął od ostatniego posiłku. Poziom glukozy nie powinien przekraczać 200 mg/dl.
  • Podstawowe badania to pomiar poziomu stężenia glukozy we krwi na czczo (minimum 8 godzin po posiłku). Jeżeli poziom glukozy przekracza 125 mg/dl, cukrzycę jest rozpoznana, ale należy to potwierdzić ponownym pomiarem na czczo.
  • Wykonuje się również test obciążenia glukozą – 75g glukozy rozpuszczonej w 300 ml wody.  Pomiar po 2 godzinach, poziom glukozy we krwi powyżej 200 mg/dl wskazuje na cukrzycę. To badanie pozwala na ujawnienie upośledzenia tolerancji glukozy i upośledzenie glikemii.

Leczenie cukrzycy typu 1

Cukrzyca typu 1 to choroba nieuleczalna, ale możliwa do opanowania. Leczenie sprowadza się do utrzymania prawidłowego poziomu cukru we krwi poprzez przyjmowanie insuliny w zastrzykach. Codzienne badania poziomu cukru we krwi za pomocą glukometru i zastrzyki insuliny w odpowiednich dawkach już do końca życia. Stosuje się również pompy insulinowe. Oprócz tego odpowiednia dieta pomagająca utrzymać właściwy poziom cukru we krwi.

Powikłania cukrzycy typu 1

Cukrzyca (a konkretnie nadmiar glukozy we krwi) niszczy naczynia krwionośne, a to prowadzi do wielu różnych schorzeń.

Ostre powikłania cukrzycy typu 1

  • hiperglikemia – wynika z wysokiego poziomu cukru we krwi
  • hipoglikemia – wynika z poziomu cukru we krwi poniżej dopuszczalnego poziomu
  • kwasica ketonowa – brak insuliny w organizmie zmusza komórki do rozkładu tłuszczów w celu pozyskania energii, której nie mogą wytworzyć z glukozy. Produktem rozpadu tłuszczów jest lipolaza powodująca zakwaszenie organizmu.

Przewlekłe powikłania cukrzycy typu 1

Są wynikiem hiperglikemii utrzymującej się latami. Zbyt wysoki poziom cukru we krwi powoduje uszkodzenia naczyń krwionośnych, a tym samym niedokrwienie różnych organów. W efekcie zachodzi trwałe uszkodzenie organów:

  • stopa cukrzycowa ( uszkodzenia naczyń krwionośnych w kończynach powoduje niedokrwienie, w stopach roziwjaja sie zakażenia, a w efekcie grozi amputacja stopy)
  • udar mózgu
  • zawał serca ( oraz inne choroby serca i naczyń krwionośnych, miażdżyca, nadciśnienie tętnicze)
  • uszkodzenie wzroku ( retinopatia, czyli uszkodzenie naczyń krwionośnych siatkówki prowadzące do ślepoty, także zaćma, jaskra)
  • uszkodzenie nerek (niewydolność nerek prowadząca do stałego dializowania lub przeszczepu nerki)

Prawidłowe leczenie cukrzycy potrafi uchronić przed powikłaniami, a przynajmniej odwlec je w czasie nawet o kilkadziesiąt lat.

Profilaktyka cukrzycy typu 1

Nie ma zabezpieczenia przed cukrzycą typu 1, jeśli jednak w rodzinie ktoś chorował, to trzeba mieć świadomość, że jest to dla nas czynnik ryzyka.

Cukrzyca typu 2

Cukrzyca typu 2 jest chorobą, która rozwija się, kiedy organizm nie reaguje na insulinę (nie potrafi jej wykorzystać w metabolizmie cukru).

Cukrzyca typu 2, inaczej cukrzyca insulinoniezależna, jest przewlekłą chorobą rozwijającą się wówczas, kiedy trzustka wytwarza insulinę, a organizm nie potrafi jej wykorzystać. Jest to tzw. insulinoodporność, co oznacza, że organizm nie reaguje na insulinę w odpowiedni sposób. Cukier nie przedostaje się do komórek, więc jego poziom we krwi rośnie.

Objawy cukrzycy typu 2

Cukrzyca typu 2 rozwija się powoli (w przeciwieństwie do cukrzycy typu 1), a początkowe objawy mogą długo pozostać niezauważone lub lekceważone. Jeżeli wysoki poziom cukru utrzymuje się przez dłuższy czas, to może wywołać widoczne objawy:

  • senność i zmęczenie po posiłku
  • nagła utrata wagi, przy dobrym apetycie
  • zwiększone pragnienie i częste oddawanie moczu
  • zaburzenia erekcji u mężczyzn
  • wolne gojenie ran
  • nadciśnienie tętnicze
  • infekcje i zakażenia dróg moczowych

Te objawy mogą wystąpić dosyć późno, kiedy choroba już się rozwinęła. Dlatego tak ważne są badania okresowe i świadomość czynników ryzyka cukrzycy typu 2.

Czynniki ryzyka cukrzycy typu 2

  • nadwaga, zwłaszcza otyłość brzuszna – wzrasta odporność organizmu na insulinę
  • choroba na cukrzycę typu 2 w rodzinie (najbliżsi krewni)
  • wiek – po 45 roku życia wzrasta ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2
  • mała aktywność fizyczna
  • płeć (kobiety są bardziej narażone)
  • stan przedcukrzycowy – wyższy niż normalny poziom cukru we krwi – jeszcze nie cukrzyca, ale może rozwinąć się w kierunku tej choroby
  • nadciśnienie tętnicze
  • przebyta cukrzyca ciążowa
  • urodzenie dziecka powyżej 4 kg

Rozpoznanie cukrzycy typu 2

  • dwukrotne określenie poziomu cukru we krwi na czczo oraz po podaniu glukozy (test doustny 75 g glukozy rozpuszczonej w 300ml wody), w nagłych przypadkach testy przygodne
  • badanie poziomu hemoglobiny glikowanej (HbA1c), dające pojęcie o średnim stężeniu glukozy we krwi w ostatnich 2-3 miesiącach – w rozpoznaniu jest to badanie pomocnicze

Leczenie cukrzycy typu 2

W pierwszej kolejności zalecana jest odpowiednia dieta dla cukrzyka (przede wszystkim potrawy z niskim indeksem glikemicznym) prowadząca również do zmniejszenie otyłości (zwłaszcza brzusznej) oraz wzrost aktywności fizycznej. W razie konieczności lek przeciwcukrzycowy w tabletkach oraz zastrzyki z insuliny. Wszystko zgodnie z zaleceniami lekarza.

Profilaktyka cukrzycy typu 2

Jeżeli znamy czynniki ryzyka cukrzycy typu 2, to możemy zmniejszyć prawdopodobieństwo zachorowania poprzez:

  • utrzymanie prawidłowej wagi
  • aktywność fizyczną
  • prawidłowa dietę ubogą w tłuszcz, cukry proste i węglowodany
  • przyjmowanie leków, jeśli wystąpił stan przed cukrzycowy.

Cukrzyca ciążowa

Cukrzyca ciężarnych jest wynikiem działania hormonów towarzyszących ciąży. Ustępuje po porodzie, o ile została prawidłowo zdiagnozowana jako cukrzyca ciążowa. Cukrzyca ciążowa tak samo jak inne typu cukrzycy u ciężarnych, musi być leczona, inaczej jest zagrożeniem dla dziecka i dla kobiety.

Cukrzyca ciążowa powstaje na skutek zmian hormonalnych w organizmie kobiety w ciąży, które powodują hiperglikemię. Mechanizm powstawania jest podobny jak w innych typach cukrzycy – albo komórki nie wykorzystują insuliny albo trzustka produkuje jej mniej. W przypadku kobiet w ciąży przeważnie jest to zjawisko przejściowe, które ustępuje po rozwiązaniu. Kobiety, które przechodziły cukrzyce ciążową są bardziej narażone na zachorowanie na cukrzyce typu 2, dlatego powinny okresowo badać krew pod tym kątem.

Objawy cukrzycy w ciąży

Początkowo objawy cukrzycy mogą być słabe i często są mylone z naturalnym stanem, który może wystąpić w ciąży. Typowe oznaki cukrzycy ciążowej to:

  • zmęczenie, senność
  • nadmierne pragnienie i częste oddawanie moczu
  • duży apetyt
  • nagły wzrost wagi i duża waga płodu w stosunku do tygodnia ciąży

Badanie poziomu cukru we krwi (inaczej – stężenia glukozy we krwi) jest podstawą do rozpoznania cukrzycy ciążowej.

Diagnostyka cukrzycy ciążowej

Wykonuje się testy na czczo oraz testy obciążenia glukozą 92-125 mg/dl 75 g (test diagnostyczny). Dodatkowo lekarz może również zlecić wykonanie badania moczu.  Standardem powinno być badanie stężenia glukozy we krwi na czczo po pierwszej wizycie ciężarnej u ginekologa. Normy są tutaj bardziej rygorystyczne i prawidłowy wynik mniej niż 92 ml/dl. Wynik pierwszego badania to wskazanie do wykonania testu OGTT:

  • prawidłowy wynik <92 ml/dl- test w normalnym terminie 24-28 tydzień ciąży (chyba, że występują czynniki ryzyka takie jak nadwaga)
  • poziom glukozy w granicach 92-125 mg/dl – wynik nieprawidłowy, ciężarna w grupie ryzyka i wskazanie do natychmiastowego testu OGTT
  • poziom glukozy >125 mg/dl – podejrzenie niewykrytyej cukrzycy jeszcze przed ciążą i dodatkowe badania.

Badanie OGTT:

  • pomiar stężenia glukozy na czczo
  • test obciążenia glukozą 75g – pomiar stężenia glukozy po 2 godzinach.

Interpretacja wyników dla rozpoznania cukrzycy ciążowej jest nieco inna niż dla pozostałych. Trzeba pamiętać, że cukrzyca ciążowa to choroba związana ze stanem ciąży.  Cukrzyca w ciąży jest wówczas kiedy cukrzyca nie jest wywołana ciążą, a jest nierozpoznaną wcześniej cukrzyca typu 1.

Dieta cukrzycowa w ciąży

Zalecenia należy ustalać indywidualnie z diabetologiem i dietetykiem. Ogólne zalecenie, to częste jadanie małych posiłków, posiłki urozmaicone, produkty mięsne i mleczne chude, rezygnacja ze słodyczy oraz słodkich owoców (zawierają cukry proste, które szybko się wchłaniają), unikanie tłuszczów zwierzęcych.

Ciężarnym zalecany jest ruch pomagający zużyć w organizmie nadmiar cukru. Jeśli dieta oraz ruch nie pomaga to konieczne będą zastrzyki z insuliny.

Zagrożenia cukrzycy ciążowej dla matki i dziecka

  • zagrożenie porodem przedwczesnym
  • prawdopodobieństwo cesarskiego cięcia rośnie
  • wady rodzone (serca, nerek, układu nerwowego)
  • nadmierny wzrost płodu
  • urazy okołoporodowe (złamania obojczyka, urazy nerwów)

Dzieci urodzone po ciąży cukrzycowej mogą mieć skłonności do tycia, mogą gorzej się rozwijać, są również zagrożone cukrzycą. Podobnie matka, która przechodziła cukrzycę ciążową jest w przyszłości narażona na zachorowanie na cukrzyce typu 2.

Dieta cukrzycowa

Kontrola rozwoju cukrzycy jest ściśle związana z utrzymaniem właściwej diety. Dieta cukrzycowa jest różna dla poszczególnych typów cukrzycy, ponieważ inne cele chcemy osiągnąć. Pewne zasady są wspólne, ale  zasada powinno być indywidualne ustalanie diety dla chorego.

Ogólne zasady:

  • owoce – tak, ale mniej tych z dużą zawartością cukru ( czereśnie, winogrona)
  • tłuszcz – naturalny, czyli olej i masło, unikać przetworzonych
  • białko – połowa białko roślinne , połowa białko zwierzęce (chude mięso, ryby)
  • alkohol – raczej nie lub w małych ilościach
  • sól – maksimum 5 g.

Powikłania cukrzycy

Cukrzyca to bardzo groźna choroba, między innymi przez powikłania, które niesie ze sobą. Powikłania cukrzycy to schorzenia pojawiające się w trakcie choroby cukrzycowej. Ostre powikłania to wynik zbyt niskiego lub zbyt wysokiego poziomu cukru. Powikłania przewlekłe pojawiają się przy długotrwałym wysokim poziomie cukru we krwi.

Ostre powikłania cukrzycy:

  • hipoglikemia
  • hiperglikemia
  • kwasica ketonowa
  • kwasica hiperosmotyczna

Przewlekłe powikłania cukrzycy:

  • uszkodzenia wzroku, nawet ślepota
  • cukrzycowa choroba nerek
  • zawał serca
  • udar mózgu
  • stopa cukrzycowa

Cukrzyk lub Diabetyk  – chory na cukrzycę
Diabetolog – lekarz o specjalizacji w diabetologii, czyli dziedzinie medycyny zajmującej się leczeniem cukrzycy