Czym różni się dializa otrzewnowa od hemodializy?

Przewlekłą niewydolność nerek leczy się dializą otrzewnową lub hemodializą. Pierwsza metoda ma istotną zaletę – zabiegi można wykonywać w domu. Dowiedz się, na czym polegają dializy organizmu i jak trzeba się do nich przygotować.

Za najskuteczniejszą metodę leczenia nerkozastępczego uznawany jest przeszczep nerki. Pacjent może jednak czekać wiele lat na dostępność odpowiedniego organu. W tym czasie leczony jest dializami.

Niewydolność nerek

Zdrowe nerki pełnią w organizmie bardzo ważną funkcję. Oczyszczają krew ze szkodliwych produktów przemiany materii oraz nadmiaru wody. Gdy narządy te przestają pracować prawidłowo, w organizmie wzrasta stężenie toksyn. Zanieczyszczona krew dociera do wszystkich narządów – to stan bardzo niebezpieczny, który wymaga natychmiastowego leczenia. Zatrzymana w organizmie woda powoduje powstawanie obrzęków nóg, rąk i całego ciała. Nerki przestają też pełnić swoje funkcje regulacyjne.

Przewlekła niewydolność nerek jest procesem nieodwracalnym. Nieleczona, prowadzi do utraty funkcji nerek. Aby zapobiec dalszym powikłaniom, chory musi być poddany dializom organizmu.

Dializa w domu czy szpitalu?

Współczesna medycyna wyróżnia dwie zasadnicze metody leczenia niewydolności nerek: hemodializę i dializę otrzewnową. Pierwsza wykonywana jest w stacji dializ, czyli np. w szpitalu lub w klinice. Druga – dializa otrzewnowa – to samodzielne dializowanie w domu pacjenta. Decyzję o metodzie leczenia podejmuje lekarz prowadzący. Nefrolog bierze pod uwagę nie tylko stan zdrowia pacjenta, ale też jego warunki oraz indywidualne preferencje.

Zdecydowana większość pacjentów docenia zalety dializy otrzewnowej wykonywanej w domu. Tendencja ta zwiększyła się znacząco w dobie pandemii koronawirusa COVID-19. Nie tylko chorzy skłaniają się ku domowym dializom. Tę metodę leczenia nerkozastępczego zalecają też specjaliści:

Dializa to zabieg ratujący życie. Jeśli ze względów medycznych jest wskazanie do rozpoczęcia tej procedury, nie można tego odkładać. Podczas epidemii COVID-19 należy rozważyć rozpoczynanie dializy metodą otrzewnową, co pozwoli pacjentowi prowadzić leczenie w domu i zmniejszyć ilość wizyt w szpitalu – mówi prof. dr hab. med. Ryszard Gellert, konsultant krajowy w dziedzinie nefrologii. *

Oczywiście w wielu okolicznościach konieczne jest skorzystanie z drugiej metody leczenia. Hemodializa jest zalecana przede wszystkim dla pacjentów, którzy z różnych przyczyn nie mogą być leczeni dializami w warunkach domowych.

Dializa otrzewnowa

Każda dializa wymaga wcześniejszego przygotowania organizmu. W przypadku dializy otrzewnowej jest to wszczepienie cewnika w jamę brzuszną pacjenta. Zabieg ten przeprowadzany jest przez chirurga i musi być wykonany przynajmniej miesiąc przed pierwszą dializą. Gdy cewnik zostanie otoczony przez tkanki, można wykonać pierwsze wprowadzenie płynu dializacyjnego.

Wyróżniamy dwie metody leczenia dializami otrzewnowymi:

Ciągła ambulatoryjna dializa otrzewnowa (CADO) – wymiana płynów odbywa się ręcznie. Uprzednio podgrzany dializat wprowadza się do jamy otrzewnej, gdzie pozostaje na 4-5 godzin. Następnie tą samą drogą płyn zostaje usunięty i wprowadzony nowy. W ciągu dnia wykonuje się zwykle 4 wymiany, co odpowiada dwóm litrom ultrafiltratu.

Automatyczna dializa otrzewnowa (ADO) – to metoda wygodniejsza, wymaga jednak zastosowania specjalnej aparatury. Urządzenie zwane cyklerem nie jest jednak duże – można je z powodzeniem postawić na niewielkiej szafce lub stoliku przy łóżku. Pacjent wieczorem przygotowuje się do dializy – podłącza cewnik do cyklera. W ciągu 8-godzinnego snu chorego urządzenie dokonuje wielokrotnych wymian płynu dializacyjnego. Rano chory odłącza aparaturę i może zaplanować dzień bez uwzględniania czasu na dializę.

W dializach tego typu otrzewna wyściełająca jamę brzuszna chorego działa jak filtr. Ta cienka błona przepuszcza toksyny, które muszą być usunięte i są absorbowane przez płyn dializacyjny. Jednocześnie z dializatu uwalniane są substancje potrzebne do wyrównania kwasicy.

Chory leczony dializami otrzewnowymi musi regularnie stawiać się na badania w stacji dializ i stale pozostawać pod opieką lekarza. Na podstawie uzyskanych wyników nefrolog może wprowadzić zmiany np. w częstotliwości dializ, tak by leczenie było optymalnie dostosowane do stanu zdrowia i potrzeb pacjenta.

Hemodializa

Druga metoda leczenia nerkozastępczego – hemodializa – zawsze wykonywana jest w szpitalu lub klinice. Aby przeprowadzenie hemodializy było możliwe, konieczne jest uzyskanie dostępu naczyniowego. Z własnych naczyń pacjenta tworzy się przetokę żylno-tętniczą – chirurgiczne połączenie żyły i tętnicy. Po minimum 2 miesiącach pacjent może zgłosić się na pierwszą hemodializę. Zabiegi wykonywane są zwykle 3 razy w tygodniu, a każdy trwa od 3 do 5 godzin.

Chory zostaje podłączony do aparatury nazywanej sztuczną nerką. Poprzez błonę półprzepuszczalną z krwi zostają usunięte szkodliwe produkty przemiany materii, a nadmiar wody – w procesie ultrafiltracji. Hemodializę wykorzystuje się zarówno przy niewydolności przewlekłej, jak i przy ostrej niewydolności nerek. W drugim przypadku konieczność natychmiastowego rozpoczęcia leczenia wymaga zastosowania innego dostępu naczyniowego.