Reumatoidalne zapalenie stawów

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) to przewlekła choroba reumatyczna o podłożu autoimmunologicznym. RZS to choroba zapalna atakująca stawy i inne narządy, jeśli nie będzie leczona to doprowadzi do zniszczenia stawów, niesprawności oraz do uszkodzenia wielu innych narządów, a nawet do śmierci. Choroba trzykrotnie częściej dotyka kobiet, z reguły objawy zaczynają się w wieku 30-50 lat, zaś u mężczyzn w późniejszym wieku.

Reumatoidalne zapalenie stawów – objawy

Choroba rozwija się zwykle w ten sposób, że objawy narastają powoli i dopiero po kilku miesiącach chory decyduje się na wizytę u lekarza. szybki rozwój choroby, nawet w przeciągu kilkunastu dni, to zjawisko rzadsze, ale możliwe. Objawy reumatoidalnego zapalenia stawów możemy podzielić na objawy obserwowane w obrębie stawów i objawy  pozastawowe.  Pierwsze objawy to uczucie zmęczenia (znużenie, osłabienie), lekki stan podgorączkowy, utrata apetytu (i utrata wagi). Równocześnie mogą wystąpić objawy w obrębie stawów i innych narządów.

Objawy w obrębie stawów

  • obrzęk – spowodowany rozrostem błony maziowej,
  • ból – najbardziej dotkliwy po przebudzeniu,
  • sztywność – zwłaszcza po pewnym czasie bezruchu, sztywność poranna po przebudzeniu trwa około 1 godziny,
  • tkliwość na ucisk lub dotyk,
  • deformacja stawów – powstaje w wyniku długotrwałej choroby, guzki reumatoidalne to zmiany podskórne w okolicy stawów,
  • ograniczenie ruchomości – nie ma pełnego zakresu ruchów stawu.

Jeśli stan zapalny trwa długo, może dojść do uszkodzenia struktur stawu i wtórnych zmian zwyrodnieniowych prowadzących do nieodwracalnego ograniczenia ruchomości stawu.

Zmiany i objawy pozastawowe

  • guzki pozastawowe – bezbolesne zmiany podskórne nad stawami, czasem powstają w narządach wewnętrznych,
  • miażdżyca – rozwija się szybciej w wyniku procesów zapalnych, zwiększa ryzyko udaru mózgu i zawału serca,
  • nerki – choroby nerek mogą wystąpić jako skutek choroby albo zażywanych leków, które uszkadzają nerki,
  • płuca – zapalenie opłucnej, śródmiąższowe zapalenie płuc- duszności, suchy kaszel,
  • osteoporoza – rozwój osteoporozy jest przyspieszony – w wyniki RZS i przyjmowanych leków,
  • nerwy – jeśli wystąpi niedowład kończyn lub zaburzenia czucia to może być wynik przesunięcia kręgów w odcinku szyjnym i ucisk na rdzeń kręgowy jako powikłanie RZS,
  • oczy – zapalenie spojówek i w konsekwencji suchość oczu,
  • objawy hematologiczne – anemia, nieprawidłowa liczba białych krwinek, może występować powiększenie węzłów chłonnych,
  • naczynia – rzadki objaw – zapalenie naczyń.

Rozpoznanie reumatoidalnego zapalenie stawów

Badania laboratoryjne

  • OB, CRP, morfologia krwi – ocena aktywności choroby
  • Anty-CCP – przeciwciała występujące w zasadzie tylko przy RZS, mogą byc wykrywane jeszcze przed wystapieniem objawów stawowych lub pozastawowych,
  • RF – czynnik reumatiodalny wykrywany u max 80% chorych na RZS, ale również w innych chorobach reumatycznych, czasem u ludzi zdrowych,
  • inne badania krwi i moczu oraz płynu stawowego – potwierdzenie lub wykluczenie RZS oraz obserwacja innych narządów.

Badania obrazowe

Leczenie reumatoidalnego zapalenie stawów

Leczenie farmakologiczne

Przede wszystkim stosowane są leki modyfikujące przebieg choroby (LMPCh), które łagodzą objawy i hamują jej rozwój. Wczesne stosowanie LMPCh może zapobiec powstawaniu zmian nieodwracalnych. Odstawienie LMPCh zwykle powoduje nawrót choroby. Zwykle stosowane są leki: Metotreksat (MTX) – lek pierwszego wyboru, Leflunomid, Sulfasalazynę, sole złota, Chlorochina oraz leki biologiczne: Adalimumab, Etanercept, Infliksymab, Certolizumab, Golimumab, Abatacept, Tocilizumab, Rytuksymab. Leki biologiczne stosuje się w przypadku gdy leczenie lekami pierwszego rzutu jest nieskuteczne. Stosuje się również leki przeciwbólowe i niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz  glikokortykosteroidy. O stosowaniu leków decyduje lekarz prowadzący.

Leczenie niefarmakologiczne

  • odpoczynek w ciągu dnia związany z uczuciem znużenia,
  • aktywność fizyczna, ćwiczenia, spacery – poprawiają ruchomość i stabilność stawów, wzmacniają mięśnie,
  • fizykoterapia – zmniejszenie bólu i objawów zapalenia stawów,
  • zaopatrzenie ortopedyczne –  odciążenie stawów, stabilizacja, utrzymanie we właściwym położeniu – ortezy, laski, kule, wózki inwalidzkie.

Leczenie miejscowe

  • punkcja stawu – podanie leków przeciwzapalnych, usunięcie nagromadzonego płynu,
  • endoproteza,
  • artrodeza – usztywnienie stawu eliminujące ból,
  • zabiegi rekonstrukcyjne lub korekcyjne w obrębie zniekształconych stawów,
  • synowektomia – usunięcie zmienionej błony maziowej na drodze chemicznej lub chirurgicznie,
  • odbarczenie (zmniejszenie ciśnienia) zespołu cieśni kanału nadgarstka.

Istotne jest rzucenie palenia w przebiegu choroby. Palenie tytoniu zwiększa ryzyko zachorowania na RZS.

Dieta przy reumatoidalnym zapaleniu stawów

Dieta bogata w nienasycone kwasy tłuszczowe, czyli kwasy omega-3 pomaga w zmniejszeniu porannej sztywności i bólu stawów.

Zakończenie leczenia

Reumatoidalne zapalenie stawów to choroba, której całkowite wyleczenie jest praktycznie niemożliwe. Poprzez leczenie można doprowadzić do remisji choroby, czyli braku objawów bez możliwości stwierdzenia wyleczenia. Stosowanie leków jest konieczne, ponieważ po odstawieniu LMPCh choroba powraca. Reumatoidalne zapalenie stawów ogranicza sprawność i zdolność do pracy, a poprzez objawy pozastawowe skraca długość życia (głównie powikłania po miażdżycy).

Zapobieganie chorobie nie jest możliwe, ale wczesne wykrywanie i podjęcie leczenia pozwala na długotrwała remisję. Konieczna jest stała kontrola reumatologiczna oraz badanie funkcjonowania innych narządów, także pod kątem niepożądanego działania leków.