Herbata

Na rynku jest oferowanych tak dużo gatunków herbaty, że niejednokrotnie trudno zdecydować się jaki gatunek wybrać. Dlatego warto wiedzieć, że wszystkie rodzaje herbaty otrzymuje się z liści jednej rośliny. Roślina nazywana herbatą czyli tak samo jak napar przyrządzany z pąków (szczytowe) i liści (dwa listki pod nimi) to krzew herbaciany należący do rodzaju kamelia. Historia herbaty zaczyna się od cesarzy chińskich, na podstawie legend z okresu 2737 roku przed naszą erą.

Obecnie herbata uprawiana jest głównie w południowej i południowo-wschodniej części Azji, w Chinach, Japonii, Mongolii, Indii. Jej wzrostowi sprzyja ciepły klimat, z regularnymi opadami, łagodny, z dużym nasłonecznieniem i opadami. Smak i zapach herbaty zależy od warunków dojrzewania, im chłodniej tym mocniejszy zapach. Również sposób zbierania herbaty ma wpływ na te walory, najczęściej zbierana jest ręcznie.

Herbata to również, chociaż niesłusznie używana nazwa naparów z suszonych ziół i owoców i ich mieszanek, więc używa się również tej nazwy np. do herbata z dzikiej róży, Rooibos.

O kolorze, walorach smakowych i zdrowotnych decyduje sposób wytwarzania herbaty. Najcenniejsze są herbaty liściaste, otrzymywane z młodych, niepokruszonych liści lu pączków, które suszone są na słońcu zaraz po zbiorze. Herbaty sypkie są mniej szlachetne, które powstają z łamanych, rozdrobnionych liści, oraz herbaty granulowane oraz herbatki ekspresowe w torebkach, które w środku mają drobne okruchy i pył herbaciany

Rodzaje herbaty

  • Czarna – powstaje z liści pozostawionych po zbiorze, by lekko zwiędły. Następnie liście te ugniatane i skręcane są i poddawane fermentacji, podczas której ciemnieją i nabierają smaku i aromatu. Cały proces jest zakończony na etapie podgrzewania i suszenia.
  • Biała, powstaje z młodych pączków, które jeszcze nie zdążyły się rozwinąć. Zebranie takich pączków jest możliwe tylko na wiosnę i najlepiej z krzewów chronionych przed słońcem (aby nie powstał chlorofil), pączki więdną i są suszone, produkowane głównie w Chinach. Jest to jeden z najdroższych gatunków herbaty.
  • Żółta, w fazie początkowej proces produkcji zbliżony do białej, dłużej jest suszona niż biała, uznawana za jeden z najszlachetniejszych gatunków herbaty.
  • Czerwona (pu-erh) podlegają tej samej obróbce, co czarna ale z niepełnym procesem fermentacji, tzw. dodatkowy proces fermentacji i leżakowania. Ma bardzo silny smak i zapach. Uważana za herbatę mającą bardzo korzystny wpływ na zdrowie
  • Zielona – jej liście są tylko suszone, nie podlegają fermentacji, natychmiast po zerwaniu są suszone więc zachowują wiele cennych składników, delikatny smak kolor i lecznicze walory. Zawiera antyoksydanty zwalczające wolne rodniki, pomaga też walczyć z alergią. Japońscy naukowcy odkryli, ze jeden z jej składników hamuje produkcję histaminy i immunoglobuliny E (IgE), substancja odpowiedzialna za reakcje alergiczne.
  • Ulung (niebieska albo turkusowa), niefermentowaną lub półfermentowaną. Zbiór odbywa się w ściśle określonym czasie. Zaraz po zebraniu liście pozostawia się je na słońcu. Kiedy zwiędną, zbiera się je i wytrząsa w bambusowych koszach w celu obtarcia brzegów. Te czynności (więdnięcie i wytrząsanie) powtarza się kilkakrotnie naprzemiennie aż liście uzyskają kolor żółtawy. Po tym poddaje się je lekkiej fermentacji i procesowi palenia. Produkowane są w Chinach i na Tajwanie.
  • Aromatyzowane – inaczej perfumowana powstaje po wymieszaniu z liśćmi herbat zielonej, pu-erh, ulung z dodatkowymi aromatami. Jet to wykonywane bezpośrednio tuż przed pakowaniem. To aromatyzowanie powstaje poprzez dodawanie do herbat płatków róż, jaśminu lub esencji owocowych np. pomarańczy, cytryny
  • Prasowane – znane od bardzo dawna w Chinach, w postaci twardych kulek, które powstają poprzez działanie pary, następnie prasowanie dopiero po tym poddawane suszeniu. Herbata prasowana jest obecnie hydraulicznie na różne kształty np. kulek, kostek, itp.

Zawartość herbaty

Katechiny, głównie epikatechiny, epigallokatechinę, galusan epikatechiny i galusan, są to związki spełniające rolę przeciwutleniaczy. Najwyższe stężenie katechin jest w herbacie zielonej i białej , czarna zawiera ich mniej, bo ulegają rozkładowi podczas procesu fermentacji. Pozostałe związki zawarte w herbacie to: tanina, teanina, jony fluorkowe, alkaloidy purynowe jak kofeina, teobromina, teofilina. W herbacie są też witaminy A, B1, B2, C, E, K. Herbata zielona zawiera także niebiałkowy aminokwas L-teanina o działaniu uspokajającym.

Parzenie herbaty

Ciemniejsza herbata nie oznacza wcale, że jest mocniejsza. O mocy herbaty decyduje zawartość substancji czynnych. Im więcej ich przenika do naparu, tym jest on mocniejszy. Herbaty wysokiej jakości zielone, żółte, białe nie mają intensywnej barwy. Przy prawidłowym parzeniu nabierają mocy po 4-5 minutach. Po 8 minutach nabierają najintensywniejszej barwy, ale tracą moc, ponieważ odparowują związki czynne. Długie parzenie dodaje goryczy, co psuje smak.

Osad oznacza dobra jakość i to właśnie dobre herbaty stygnąc, tworzą cienką warstwę żółtobrązowego „kożucha”. Zawiera ona kofeinę i polifenole, które rozpuszczają się w gorącej wodzie i wytrącają po jej ostygnięciu. Herbaciany osad na ściankach naczynia to znak jej dobrej jakości.

Zasady prawidłowego parzenia herbaty

Herbata wymaga odpowiedniego parzenia, bo inaczej straci nie tylko smak, ale i właściwości cenne dla zdrowia. Należy przestrzegać dwóch podstawowych zasad:

  • Unikać zbyt gorącej wody. W zależności od rodzaju herbaty, temperatura powinna wahać się między 60 a 90 º C. należy zagotować wodę i odstawić ją na ok. 10 minut, wtedy woda powinna mieć ok. 75 º C. najsmaczniejsze są herbaty zalewane woda gotowaną tylko jeden raz.
  • Należy zwracać uwagę na czas parzenia herbaty. Czarną herbatę parzymy około 7 minut zieloną do 3 minut. Herbaty szlachetne powinny zaparzać się dłużej wodą o niższej temperaturze. Mniej wykwintne krócej, ale wodą o temperaturze powyżej 75 º C.
  • Herbatę powinno podawać się w porcelanowych lub szklanych naczyniach, a po zaparzeniu oddzielać napar od liści (przecedzić przy pomocy sitek, zaparzaczy). Powinno unikać się mieszania herbaty srebrnymi łyżeczkami.

Walory i właściwości zdrowotne herbaty

Dobra herbata powinna być cierpka, ale nie gorzka. Cierpkość herbaty spowodowana jest obecnością kofeiny i polifenioli i jest wskaźnikiem nie tylko jej mocy ale i walorów zdrowotnych. Kofeina zawarta w herbatach (błędnie zwana teiną) usuwa zmęczenie, poprawia pracę i ukrwienie serca i mózgu, ułatwia myślenie. Polifenole, czyli antyoksydanty, spowalniają starzenie. Ważne dla organizmu są też zawarte w herbacie witaminy A, C,E,K z grupy B oraz fluor.

Uwaga:

Nie powinno popijać herbatą dań mięsnych, zwłaszcza mocna utrudnia przyswajanie żelaza, wapnia a także magnezu. Herbata pita w nadmiarze sprzyja powstawaniu osteoporozy i niedokrwistości. Nie wolno popijać herbatą leków. Zawarte w niej substancje czynne z niektórymi z nich mogą wchodzić w interakcje.