Świerzb – objawy, leczenie

Świerzb to choroba zakaźna skóry, która objawia się wielopostaciowymi wykwitami skórnymi, grudkami i plamami, które bardzo uporczywie swędzą. Chorobę tą wywołuje świerzbowiec ludzki, który jest pasożytem należącym do roztoczy. Jest on tak niewielki, bo ma ok. 0,5 mm długości, więc nie jest widoczny gołym okiem, widać go dopiero pod mikroskopem. Jest tak zbudowany, że jego osiem odnóży umożliwia mu przemieszczanie się z ogromną szybkością po ciepłej skórze tj. 2,5 cm/minutę. Samica świerzbowca wydrąża w naskórku nory świerzbowcowe, które mają określoną długość i w nich składa 2-3 jaja dziennie. Pożywienie stanowią dla niego komórki naskórka i dlatego na skórze może żyć, ale poza skórą świerzbowce mogą przeżyć od 3 do 4 dni. Okres wylęgania się świerzbu wynosi 3-4 tygodnie, a więc można zarażać nie mając jeszcze objawów.

Do zarażenia się świerzbem dochodzi przez kontakt osobisty ze skórą zarażonego człowieka, przez kontakty seksualne, rzadziej poprzez używanie tej samej pościeli, ręczników, odzieży, a nawet przez kurz obecny na meblach czy podłodze osoby zarażonej. Jest to tym gorsze, bo domownicy mieszkający w jednym domu mogą się bardzo łatwo zarazić świerzbem. Poprzez krótkie podanie ręki można się też zarazić, ale nie tak łatwo, jak w przypadku, gdy kontakt jest długotrwały.

Ryzyko zarażenia wzrasta w:

• szpitalach
• domach pomocy społecznej
• więzieniach
• obozach wypoczynkowych i ośrodkach kolonijnych
• żłobki, przedszkola (nawet poprzez pluszowe zabawki), szkoły, a nawet place zabaw

Czynniki sprzyjające zakażeniom świerzbowcami:

• brak higieny
• słabsza odporność organizmu
• wyniszczenie fizyczne organizmu
• u chorych na AIDS, choroby hematologiczne
• wiek poniżej 15 lat – szczególnie wzrasta ryzyko u niemowląt i dzieci.

Objawy i przebieg świerzbu

W miejscach wysypki, grudek, przeczosów występuje bardzo uporczywy świąd (wynika on z reakcji alergicznej skóry na odchody pasożyta) zwłaszcza w nocy, podczas gdy skóra jest rozgrzana, wówczas uaktywniają się świerzbowce.

Świerzb najczęściej pojawia się w naturalnych fałdach skóry, między palcami, na pośladkach, przy nosie, w okolicy nadgarstków, okolicach pępka, przy brodawkach sutkowych, oraz w okolicy narządów płciowych. Świerzb u dzieci może się pojawiać na dłoniach i podeszwach stóp. W tych silnie swędzących miejscach widoczne są norki świerzbowca, które są uwidocznione jako przeczosy, czyli liniowe nadżerki na naskórku, które są wynikiem drapana.

Diagnostyka świerzbu

Diagnostyka świerzbu odbywa się na podstawie obecności widocznych norek świerzbowca w charakterystycznych miejscach występowania (czasem trzeba ją zabarwić roztworem z jodem, aby była dobrze widoczna) oraz widoczne przeczosy (liniowe ubytki skóry) w miejscach świądu, który nasila się w nocy. Bardzo ważne jest zebranie wywiadu, jak i gdzie mogło dojść do zakażenia się.

Diagnoza potwierdzona zostaje najczęściej poprzez pobranie zeskrobiny z miejsc zaatakowanych chorobowo i wykonanie badania mikroskopowego celem potwierdzenia świerzbu.

Leczenie świerzbu

Maści, kremy z substancją czynną zlecone przez lekarza, na taki czas stosowania, jaki zaleci, zależnie od diagnozy i nasilenia choroby:

• Perymetryna 5% – już 1-razowa terapia w większości przypadków pomaga pozbyć się świerzbowca. Należy ten krem nakładać na skórę, bardzo dokładnie smarując wszystkie zaatakowane miejsca na ciele na czas 8-10 godzin i zmyć po tym czasie wodą z mydłem. Kurację powtórzyć po 14 dniach (w przypadku oporności na pierwszą kurację).
• Benzoesan benzylu 10%, najczęściej trzeba używać przez 3 dni (dłużej stosowany może podrażnić skórę), ostrożnie stosowany u kobiet w ciąży.
• Crotamitone- tylko łagodzi świąd, nie zwalcza pasożytów, kuracja trwa ok. 5 dni (polecane dla dzieci).
• Maść siarkowa 6-10%-skuteczny i zalecany lek do leczenia ciężarnych kobiet i dzieci – na okres 5 dni.

W niektórych przypadkach lekarz może też zlecić antybiotyki i leki przeciwhistaminowe (ze względu na uporczywy świąd). Nieraz występują powikłania w postaci odczynów alergicznych, widoczne zmiany grudkowe i guzkowe oraz trwający świąd mimo zakończonego procesu leczenia. Proces ten może zniknąć dopiero po procesie złuszczenia się chorego naskórka.

Zaleca się kąpiele, aby usunąć chory naskórek i utrzymać skórę w czystości. Konieczna jest również zmiana pościeli, bielizny i ręczników oraz zachowanie higieny. Leczenie świerzbu nie jest łatwe i może trwać nieraz bardzo długo, kilka tygodni, a nawet koło pół roku.

Często mówi się i zaleca stosowanie wspomagania leczenia farmakologicznego tzw. sposobami domowymi, które były już niejednokrotnie wypróbowane i przekazywane są z pokolenia na pokolenie:

• Polewanie lub okładanie okładami miejsc zaatakowanych świerzbem przy pomocy octu (2 razy dziennie po około 2 godziny). Ocet zabija świerzbowce i ich jajeczka (skóra po occie może trochę piec, ale przechodzi ból i świąd również, więc warto).
• Stosowanie pasty z suszonej kurkumy wymieszanej z mąką i mlekiem – nałożyć na chore miejsca na około 3 minut i zmyć.
• Stosowanie olejku z drzewa herbacianego i masowanie chorych miejsc.

Profilaktyka i zapobieganie nawrotom świerzbu

Zawsze w każdym przypadku podejrzenia świerzbu, należy natychmiast zgłosić się do lekarza. Ważne, aby leczeniem zostały objęte wszystkie osoby z najbliższego otoczenia chorego oraz osoby z miejsc, które mogły być przyczyną zarażenia (warto do nich dotrzeć). Wygotować odzież, pościel i ręczniki, buty w środku spryskać octem.