Cytologia
Cytologia jest to nauka o komórce, zarówno normalnej, jak i zmienionej chorobowo. W tej nauce bada się budowę komórki, jej właściwości fizyczne i chemiczne oraz fizjologiczne, a także jej rozwój. Oczywiście oprócz znaczenia naukowego (badawczego) ma też bardzo duże znaczenie praktyczne. Badanie cytologiczne, które wykonuje się po pobraniu wymazu z narządów rodnych u kobiet, nazywa się potocznie cytologią.
Badanie cytologiczne to inaczej cytodiagnostyka (związane blisko z nauką o tkankach, czyli histologią) jest to poszukiwanie pod mikroskopem, komórek nowotworowych w rozmazach z powierzchni śluzówek (jama ustna oraz narządy rodne kobiety), w plwocinach, płynach w jamach ciała, wydzielinach oraz tkankach pobranych przy pomocy punkcji (nakłucie i pobranie materiału za pomocą strzykawki) z różnych tkanek. Metoda najczęściej stosowana w ginekologii celem wczesnego diagnozowania stanów chorobowych: przedrakowych i rakowych narządu rodnego w badaniach masowych oraz oceny gospodarki hormonalnej u kobiet.
Cytologia jako badanie diagnostyczne jest wykorzystywana także do wykrywania nowotworów płuc poprzez badanie plwociny, raka sutka poprzez badanie wydzieliny z brodawki oraz w jamie brzusznej poprzez badanie płynów z punkcji chorych tkanek.
Cytologia to najbardziej znane i potoczne określenie badania cytologicznego, jako badania przesiewowego w kierunku raka szyjki macicy.
Badanie cytologiczne w kierunku raka szyjki macicy polega na pobraniu rozmazu z pochwowej części szyjki macicy (tarczy kanału szyjki macicy) i poddaniu go ocenie mikroskopowej. Pobranie materiału jest bezbolesne, następuje w tracie normalnego badania ginekologicznego (w rozluźnieniu) z użyciem wziernika, który lekarz wkłada do pochwy. Następnie specjalną szczoteczką o elastycznych włóknach pobiera wydzielinę z zawartością komórek nabłonka szyjki macicy.
Prawidłowo pobrany rozmaz powinien być przy jednej czynności pobrany z 2 miejsc: z tarczy szyjki macicy, która jest najbardziej uwidoczniona, oraz z kanału szyjki, który leży nieco głębiej. Obie te próbki są nanoszone natychmiast na osobne szkiełka mikroskopowe i natychmiast (w ciągu max. 5 sekund) utrwalane specjalnymi odczynnikami przez lekarza pobierającego – to jest przygotowana próbka do badań w laboratorium. Badanie mikroskopowe wykonuje lekarz cytolog, który jest w stanie wykryć nawet najmniejsze nieprawidłowości.
Wynik cytologii otrzymuje się z najczęściej po kilku dniach, im wynik jest niższy, tym lepiej. Zawsze w opisie jest też uwaga czy wynik jest prawidłowy, czy wymaga dalszej diagnostyki związanej z wizytą u lekarza.
Ocena stanu zdrowia pacjentki polega na ocenie obecności w rozmazie komórek, które są nienabłonkowe (komórki zapalne, martwicze, szczątki cytoplazmy). To badanie diagnozujące stan nabłonka pochwy, oceny działania leków hormonalnych, pozwala także ocenić czas trwania II fazy cyklu i termin owulacji. Można przy pomocy tego badania kontrolować leczenie zachowawcze i operacyjne nadżerek szyjki macicy.
Zasady do przestrzegania przed cytologią:
U kobiet miesiączkujących, cytologia powinna być wykonywana najwcześniej w czwartym dniu po miesiączce oraz nie później niż w czwarty dniu przed następną miesiączką. Okres optymalny to czas między 10 a 18 dniem cyklu, chociaż dwa dni przerwy, jeżeli brało się dopochwowe środki antykoncepcyjne, lecznicze globulki lub stosowało się irygacje, również, kiedy się współżyło. W przypadku gdy kobieta cierpi na infekcje intymne, które odczuwa jako swędzenia, pieczenia, upławów, najlepiej najpierw całkowicie wyleczyć te dolegliwości i dopiero udać się na badanie cytologiczne, wtedy mamy pewność, że wynik badania nie będzie zafałszowany, wymaz poorany do oceny będzie prawidłowy i wiarygodny.
Badanie ginekologiczne bez pobierania cytologii też powinno być z co najmniej 24-godzinną przerwą przed pobieraniem cytologii.
Badanie to wykonuje się również u kobiet w ciąży oraz u kobiet po menopauzie. Kobiety w wieku 25-59 roku życia objęte są programem bezpłatnej cytologii i otrzymują imienne zaproszenia na cykliczne badania.
Pierwsze badanie, powinny wykonywać już młode kobiety w wieku 20-25 lat lub wcześniej, jeżeli już rozpoczęły współżycie płciowe (max. do 3 lat od rozpoczęcia aktywności seksualnej).
Każda dorosła kobieta powinna mieć wykonywane badanie cytologiczne jeden raz w roku, a jeżeli 3 kolejne badania wychodzą prawidłowe, to co 2-3 lata (szczególnie u kobiet od 30 roku życia). Badanie to ma nadrzędne znaczenie w wykrywaniu raka szyjki macicy. Badanie to pozwala zapobiec 60-80% przypadków rozwojowi raka szyjki macicy. Jest to badanie, które pozwala wykryć zmiany jeszcze w stadium przedinwazyjnym, kiedy może być jeszcze w pełni wyleczalne.
Każda zdrowa kobieta powinna pod regularną kontrolą lekarza ginekologa, który w razie potrzeby skieruje na to badanie i zleci dalszą diagnostykę i badanie.
