Zwyrodnienie stawów

Zwyrodnienie stawów to choroba osób w starszym wieku.

Choroba zwyrodnieniowa stawów

Zwyrodnienie stawów to choroba, która dotykała głównie starszych ludzi, a obecnie w coraz większym stopniu dotyka również osoby przed 50-tym rokiem życia. Pierwsze objawy postępującego zwyrodnienia stawów to silne bóle stawów,  zwłaszcza pod obciążeniem oraz niepokojące dźwięki (trzeszczenie) podczas poruszania stawami.  Są to sygnały do wizyty u lekarza i podjęcia leczenia w celu uniknięcia niesprawności. Trzeba zaznaczyć, że czasem nie są to objawy na tyle silne i rozpoznanie zwyrodnienia stawów jest zbyt późne. Z czasem następuje ograniczenie funkcji ruchowej stawów, sztywność, zniekształcenie widoczne na zewnątrz. Przyczyna zwyrodnienia stawów to uszkodzenie chrząstki stawowej. Najczęściej choroba atakuje kręgosłup, stawy rąk, biodra i kolana, ale może rozwijać się również w stawach w innych częściach ciała. Może rozwiąć się rownież w przypadku urazu kolana, łokcia lub innego stawu.

Uszkodzenie chrząstki stawowej

Chrząstka stawowa pokrywa kości stykające się w stawach, jest odporna na ścieranie, wraz z mazią stawową zmniejsza tarcie przy ruchu stawów, a w pewnym stopniu jest również amortyzatorem obciążeń. Chrząstka stawowa podlega naturalnym procesom starzenia i zużycia, z czasem spełnia swoja funkcję coraz gorzej – tarcie w stawie jest coraz większe.  Zużycie chrząstki stawowej może być przyspieszone przez urazy (nawet niewielkie), nadmierne obciążenia, zwłaszcza u sportowców, w czasie ćwiczeń rekreacyjnych lub w trakcie zawodowego (długotrwałego) wykonywania niektórych prac. Również wady wrodzone postawy, krzywica oraz inne choroby mogą przyczynić się do przedwczesnego zużycia chrząstki stawowej. Zmiany w składzie mazi stawowej wywołane przez różne czynniki (stres, otyłość, skłonności genetyczne) również przyczyniają się do destrukcji chrząstki stawowej.

Przyczyny zwyrodnienia stawów

Mówiąc o przyczynach choroby zwyrodnieniowej stawów trzeba rozróżnić dwie postaci choroby.  Postać pierwotna choroby nie ma rozpoznanych przyczyn, natomiast rozwój postaci wtórnej może być wynikiem wielu przyczyn:

  • urazy stawów i kości,
  • inne choroby stawów,
  • wrodzone wady budowy,
  • inne choroby (cukrzyca, choroby tarczycy),
  • zakażenia.

Jest wiele czynników, które mają wpływ na rozwój choroby zwyrodnieniowej stawów, a które można wyeliminować:

  • otyłość – zmniejszenie nadwagi zmniejsza ryzyko choroby,
  • osłabienie mięśni – słabe mięśnie stabilizujące staw,
  • wykonywanie niektórych zawodów – powtarzalne prace związane z klęczenie, dźwiganiem, zginaniem kolan i bioder zwłaszcza pod obciążeniem,
  • wyczynowe uprawianie sportu – dyscypliny związane z powtarzalnym nadmiernym obciążeniem stawów,
  • zaburzenia budowy stawów – zazwyczaj po urazie – rehabilitacja, leczenie operacyjne.

Na kilka czynników ryzyka nie mamy wpływu, a należą do nich:

  • wiek – ryzyko zachorowania na chorobę zwyrodnieniową stawów rośnie z wiekiem,
  • płeć – kobiety chorują częściej, zwłaszcza po menopauzie,
  • czynniki genetyczne.

Leczenie objawów zwyrodnienia stawów

Leczenie farmakologiczne

Stosowane jest głównie do wali z bólem i zapaleniem, a najczęściej stosowane leki to:

  • paracetamol, łagodzi ból,
  • niesteroidowe leki przeciwzapalne (ibuprofen, naproksen i inne na receptę),
  • opioidy – stosowane w ostrzejszych stanach,
  • siarczan glukozaminy i chondroityny – moga poprawić funkcjonowanie stawu, ale stosować tylko po konsultacji z lekarzem,
  • leki wstrzykiwane do wnętrza stawu – glikokortykosteroidy hamujące procesy zapalne oraz kwas hialuronowy, który jest składnikiem płynu stawowego.

Leczenie chirurgiczne

W przypadku zaawansowanej choroby zwyrodnieniowej można zastosować leczenie chirurgiczne jeszcze zanim wystąpią powikłania. Stosuje się sztuczne protezy stawu, na przykład przy zwyrodnieniu kolan lub bioder, czasem usuwa się część kości lub rzepkę. W przypadku dużych zmian i silnego bólu można wykonać usztywnienie stawu, ból ustanie, ale zostanie zniesiona ruchomość stawu.

Przy niewielkim zaawansowaniu choroby zwyrodnieniowej stawów można wykonywać zabiegi artroskopowe, które pozwalają na usunięcie niepotrzebnych fragmentów stawu, naprawę więzadeł, płukanie stawu i wiele innych zabiegów poprawiających jego funkcjonowanie.

Wykonywane są próby z wszczepianiem nowej chrząstki wytworzonej (wyhodowanej) poza organizmem.

Postępowanie wspomagające

Pozwala zmniejszyć ból i inne objawy choroby:

  • utrzymanie prawidłowej wagi – mniejsze obciążenia na stawy – wolniejszy postęp choroby,
  • ćwiczenia fizyczne – umiarkowane obciążenia i odpowiednio dobrane ćwiczenia zmniejszają ograniczenia ruchomości i wzmacniają mięśnie stabilizujące stawy,
  • krioterapia – zmniejsza ból i objawy zapalenia,
  • odciążanie stawów – kule, laski, ortezy, wkładki do butów itp.
  • unieruchomienie stawów – tylko w ostrych przypadkach, ponieważ postępuje wówczas zanik mięśni wokół stawu.