Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych to proces chorobowy wywołany przez wirusy, bakterie, grzyby, jady bakteryjne a czasem nawet przez inne czynniki takie jak wylana krew do mózgu, produkty rozpadu tkanki nerwowej, a także trucizny, toksyczne leki dostające się do przestrzeni płynowych mózgu i rdzenia. Objawy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych niezależnie od przyczyny to objawy zakażenia lub zatrucia – wysoka gorączka, pojawiają się też objawy neurologiczne jak ostry ból głowy w części czołowej, ale promieniujący do szyi i karku, ze sztywnieniem karku, nudności, wymioty, zaburzenia świadomości do śpiączki włącznie (objawy mózgowe).
Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych bakteryjne ropne (nagminne) wywołane jest przez drobnoustroje ropotwórcze, głównie dwoinkę zapalenia płuc, paciorkowce, pałeczkę Pfeifera (po grypowe) sporadycznie gronkowca lub dwoinkę rzeżączki. Zapalenie opon mózgowych bakteryjne stanowi ostrą chorobę zakaźną, która rozwija się w wyniku inwazji bakteriami na wybrane struktury mózgu. Przebieg choroby jest zwykle bardzo gwałtowny, chociaż zdarzają się przebiegi podostre z niejednoznacznymi objawami, szczególnie u małych dzieci. Diagnoza zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych zawsze musi być oparta na potwierdzeniu zarazka chorobotwórczego wyhodowanego z krwi, wymazu z gardła, nosa lub w razie konieczności z płynu mózgowo-rdzeniowego (punkcja płynu mózgowo-rdzeniowego).
Leczenie zapalenia opon mózgowych – przede wszystkim leczenie antybiotykami i sulfonamidami. Ponadto stosuje się leczenie podtrzymujące i objawowe, np. podaje się środki przeciwdrgawkowe.
Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych gruźlicze jest to najcięższa odmiana gruźlicy choroba wywołana przez prątki gruźlicy, które rozpraszają się we krwi. Lokalizuje się w ośrodkowym układzie nerwowym i tam się rozwija na skutek rozsiewu prątków gruźlicy we krwi.
U dzieci choroba rozwija się znacznie szybciej niż u dorosłych, dzieci często skarżą się też na ból brzucha, a charakterystycznym objawem jest też sztywność odmóżdżeniowa.
U dorosłych choroba rozwija się niecharakterystycznie, następuje powolne nasilanie objawów z bólami głowy i pogarszającego się stanu zdrowia, apatii a stopniowo dołączają do nich nudności, wymioty. Różni się od innych postaci zapalenia tym, że ma bardziej przewlekły przebieg i bez wyrazistych zmian w płynie mózgowo-rdzeniowym, co znacznie utrudnia diagnostykę , w konsekwencji opóźnia się leczenie i pogarsza rokowania. Zapalenie powoduje uszkodzenie nerwów czaszkowych oraz blokuje krążenie płynu mózgowo-rdzeniowego. Gruźlicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych może zaatakować również naczynia krwionośne, co często kończy się zawałem mózgu.
Leczenie gruźliczego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych – lekami przeciwgruźliczymi.
Zapalenie opon mózgowych bakteryjne stanowi ostrą chorobę zakaźną, która rozwija się w wyniku inwazji bakteriami na wybrane struktury mózgu.
Zapalenie opon mózgowych wirusowe jest skutkiem bezpośredniego przedostania się wirusów do ośrodkowego układu nerwowego lub ich przenikania do płynu mózgowo-rdzeniowego z krwi co jest wynikiem ogólnego zakażenia mózgu. Najczęściej jej przyczyną są enterowirusy, wywołują objawy podobne do zapalenia opon mózgowych na tle bakteryjnym, jednak są one łagodniejsze i pacjencji w większości przypadków całkowicie powracają do zdrowia. Leczenie objawowe przy pomocy leków przeciwbólowych i obniżających gorączkę pod całodobową kontrolą lekarza, czyli hospitalizacja. Każdy człowiek z podejrzeniem zapalenia opon mózgowo- rdzeniowych powinien być kierowany do szpitala bo dalszy rozwój wypadków jest nieprzewidywalny.
Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych może występować w każdym wieku, najczęściej jednak chorują dzieci do 5 roku życia oraz dzieci w wieku szkolnym, a najczęstszym czynnikiem sprawczym są bakterie. W Polsce dominującymi patogenami odpowiadającymi za 80% zakażeń wywołujących zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych są meningokoki oraz pneumokoki.
Profilaktyka bakteryjnych zapaleń opon mózgowo-rdzeniowych u dorosłych jest możliwa poprzez szczepienia przeciw 3 głównym bakteriom, które je wywołują: Streptococcus pneumoniae, Neisseria meningitids oraz Haemofilus influenzae.
Grupy ryzyka zachorowania na zapalenie opon mózgowych
Największa grupa ryzyka osób, które mogą zachorować na bakteryjne zapalenie opon mózgowych to osoby starsze, osoby z niewydolnością krążenia oraz innymi schorzeniami obniżającymi odporność – jak np. marskość wątroby czy cukrzyca i ta grupa powinna się zaszczepić. Kolejna wąska grupa ze wskazaniami do szczepień przeciw pneumokokom to osoby, które nie mają śledziony (wrodzony brak lub po usunięciu na skutek urazu). Trzecia grupa ze wskazaniami do szczepień to osoby po urazach czaszki, z przebytym już zapaleniem opon, kwalifikowane do interwencji neurochirurgicznej czaszki.