Rozszerzanie diety niemowlaka – kiedy i jak rozszerzyć jadłospis malucha?

Według aktualnych wytycznych Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (PTGHiŻD) oraz WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) na temat żywienia dzieci zdrowych zaleca się wyłączne karmienie piersią przez pierwsze 6 miesięcy życia, a następnie należy stopniowo wprowadzać posiłki uzupełniające. Posiłki uzupełniające dostarczają rosnącemu maluszkowi więcej kalorii, białka, witamin i składników mineralnych, np. żelaza.

Rozszerzanie diety wspiera ponadto naukę prawidłowego gryzienia, żucia i połykania pokarmów stałych oraz przyzwyczaja do spożywania pokarmów o smaku innym niż mleko matki.[1][2] 

Co po kolei wprowadzać do diety niemowlaka?

Wyjątkowy skład mleka matki zaspokaja zapotrzebowanie niemowlęcia na wszystkie niezbędne składniki odżywcze i zapewnia mu prawidłowy rozwój fizyczny i umysłowy, a bliski kontakt matki z dzieckiem kształtuje odpowiedni rozwój sfery emocjonalnej. Karmienie piersią jest najlepszym sposobem żywienia niemowląt. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca, aby wyłączne karmienie piersią trwało co najmniej 6 miesięcy oraz by – jeśli to możliwe – kontynuować je do 2. roku życia.

Zgodnie z zaleceniami PTGHiŻD[3] podstawę żywienia niemowląt stanowi mleko matki lub mleko modyfikowane (w przypadku maluszków, które – z różnych przyczyn – nie mogą być karmione piersią).

Jak wprowadzać pokarmy niemowlakowi? Dzieci w 5.-6. miesiącu życia uczą się rozdrabniać pokarmy językiem, mają wykształcony silny odruch ssania, a podczas zbliżania łyżeczki otwierają usta. Prócz posiłków mlecznych w tym czasie można podawać maluchowi 1 posiłek dziennie o konsystencji gładkiego puree. Jakie papki dla dzieci przygotować? To czas, w którym można podawać np. gotowane i miksowane warzywa, owoce, mięso, jaja, kleiki i kaszki bezglutenowe. Produkty zbożowe (zawierające gluten) należy wprowadzać w małych ilościach w dowolnym okresie do 12. miesiąca życia.[4]

Niemowlęta w 7.-8. miesiącu życia docenią większąróżnorodność rozdrobnionych lub posiekanych pokarmów. Produkty można podawać im do rączki. W tym czasie maluszek pobiera pokarm również z łyżeczki (wargami), ćwiczy gryzienie, żucie i ruchy języka na boki.   Co mu zaproponować? Przygotuj miksowane lub rozdrobnione mięso i ryby, rozdrobnione gotowane warzywa i owoce; można także wprowadzać poszatkowane (miękkie) surowe warzywa i owoce. Miękkie kawałeczki owoców i warzyw najlepiej podawaj niemowlęciu do rączki. A poza tym? Kasze i pieczywo, a także jogurt i kefir. Można zacząć dodawać małe ilości mleka krowiego do pokarmów uzupełniających (zgodnie z zaleceniami PTGHiŻD u maluszków do 12. miesiąca życia mleko krowie nie powinno stanowić podstawy posiłku mlecznego).[5]

Niemowlę w wieku 9-12 miesięcy rozwijaumiejętności umożliwiające mu samodzielne jedzenie, między 12. a 24. miesiącem doskonali funkcję żucia. W 2. roku życia oprócz posiłków mlecznych maluch może kosztować wszystkich pokarmów z rodzinnego stołu (pod warunkiem, że domownicy stosują zdrową, zbilansowaną dietę).[6], [7]

Rozszerzanie diety niemowlaka – nowe pokarmy, smaki i napoje

Jak wprowadzać nowe pokarmy do diety maluszka? Kieruj się kilkoma prostymi zasadami:

• nie wprowadzaj kilku nowych produktów jednocześnie,
• nowe pokarmy wprowadzaj stopniowo, w małych ilościach (np. 3-4 łyżeczki) i obserwuj reakcję niemowlęcia,
• rozszerzanie diety malucha rozpocznij od typowych pokarmów uzupełniających, takich jak kaszki ryżowe, zbożowe, warzywa (marchew), owoce (jabłka, gruszki, banany).[8]

W jakiej kolejności wprowadzać nowe smaki? Zgodnie z danymi naukowymi niemowlęta karmione mlekiem matki łatwiej akceptują smaki inne niż mleko. Wszystkie maluszki szybciej i łatwiej przyzwyczają się do smaku owoców, nieco trudniej zaakceptować im smak warzyw (z tego względu warzywa zaleca się wprowadzać ok. 2 tygodnie przed owocami).[9]

A w jaki sposób wprowadzać pokarmy o konsystencji innej niż płynna lub papkowata? Dzieci najczęściej reagują niechęcią na produkty, których żucie lub gryzienie sprawia im trudność, a akceptacja nowych konsystencji postępuje wraz z rozwojem umiejętności oralnych. Warto jednak zachęcać maluszki do takich „nowości” i stopniowo wprowadzać niewielkie ilości pokarmów stałych już w 6.-7. miesiącu życia.[10]

Zapotrzebowanie na wodę u niemowląt wynosi ok. 700 ml/dobę w pierwszym półroczu życia i ok. 800 ml/dobę w drugim półroczu. U zdrowych dzieci karmionych piersią mleko matki zaspokaja zapotrzebowanie na płyny do 6. miesiąca życia. Specjaliści podkreślają wagę przyzwyczajania malucha w 1. roku życia do picia wody zamiast soków – jako profilaktykę otyłości. Wodę (wysokiej jakości, przeznaczoną dla niemowląt) można podawać praktycznie bez ograniczeń. Soki natomiast można wprowadzać najwcześniej:

• w 7. miesiącu życia u niemowląt karmionych piersią,
• po ukończeniu 4. miesiąca u dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym.[11], [12]

Przy czym niemowlętom zaleca się podawać soki 100%, przecierowe, pasteryzowane, bez dodatku cukru, w ilości nie większej niż 150 ml na dobę (porcja liczona łącznie ze spożytymi owocami).[13]

Nowy jadłospis dla maluszka – o czym pamiętać?

Wiele mam zastanawia się, co podać jako pierwsze jedzenie niemowlaka. Oczywiście dietę niemowlaka należy rozszerzać zgodnie z obowiązującym schematem, jednak kolejność wprowadzania poszczególnych produktów, zdaniem specjalistów, ma mniejsze znaczenie. Powinno się natomiast zadbać o właściwy podział ról przy stole, tzn. rodzice decydują, kiedy i co zje dziecko, a maluch decyduje, ile zje.[14]

Zgodnie z zaleceniami WHO[15] niemowlętom karmionym piersią należy podawać:

• 2-3 posiłki uzupełniające w 6.-8. miesiącu życia,
• 3-4 posiłki uzupełniające i 1-2 przekąski w 9.-24. miesiącu życia.

W przypadku niemowląt żywionych mlekiem modyfikowanym WHO zaleca podawanie 4-5 posiłków i 1-2 zdrowych przekąsek dziennie. Przekąski to łatwe do podania pokarmy, które maluch zjada (najczęściej samodzielnie) między posiłkami głównymi, np. kawałeczek warzywa lub owocu, kawałek chleba.

Nie dowiedziono, że opóźnione wprowadzanie pokarmów o silnych właściwościach uczulających (np. ryby, jaja kurze) chroni przed wystąpieniem alergii, dlatego zaleca się włączanie tych pokarmów do diety niemowląt.[16]

[1]                 Grenda R, Kawalec W, Kulus M. Pediatria T. 1-2, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018, s. 50-57.

[2]                 Polskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (PTGHiŻD). Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (PTGHiŻD). Standardy Medyczne/Pediatria. 2014;11:321-338.

[3]                 Ibidem.

[4]                 Grenda R, Kawalec W, Kulus M, op. cit.

[5]                 Ibidem.

[6]                 Polskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (PTGHiŻD), op. cit.

[7]                 Ibidem.

[8]                 Ibidem.

[9]                 Ibidem.

[10]              Ibidem.

[11]              Grenda R, Kawalec W, Kulus M, op. cit.

[12]              Polskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (PTGHiŻD), op. cit.

[13]              Grenda R, Kawalec W, Kulus M, op. cit.

[14]              Polskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (PTGHiŻD), op. cit.

[15]              Ibidem.

[16]              Grenda R, Kawalec W, Kulus M, op. cit.

            Aby osiągnąć najlepsze efekty, należy dbać o zdrową dietę w czasie ciąży i po urodzeniu dziecka. Nie należy decydować się na nieuzasadnione dokarmianie. Karmienie butelką może powodować osłabienie laktacji. Karmienie piersią jest najwłaściwszym i najtańszym sposobem żywienia niemowląt. Karmienie piersią jest najlepszym sposobem żywienia i zapewnia najwięcej korzyści Twojemu dziecku.