Rehabilitacja stawu skokowego – co warto wiedzieć
Zawartość podstrony
Urazy stawu skokowego (zwane potocznie skręceniem kostki) zdarzają się nie tylko sportowcom. Co więcej, występują dość często na przestrzeni całego roku. Wystarczy zbyt krótka rozgrzewka, niewłaściwie wykonany skok, nagła rotacja tułowia przy jednoczesnym ustabilizowaniu koniczyny (obrót na pięcie), upadek czy stąpnięcie na nierównym podłożu, by nastąpiło przemieszczenie kości. Przyjrzyjmy się, jak do nich dochodzi, a także jak wygląda dalsza praca z pacjentem.
Urazy stawu skokowego
Podczas urazu stawu skokowego dochodzi do naciągnięcia lub zerwania struktur torebkowo-więzadłowych, znajdujących się w stopie. Pacjenci skarżą się wówczas na ból w obrębie stawu skokowego, nasilający się podczas chodzenia, ograniczenie ruchomości stawu i trudności z jego obciążeniem; widoczny jest również obrzęk lub zasinienie stopy. Najczęstszym wypadkiem jest skręcenie boczne, kiedy uszkodzeniu ulega więzadło skokowo-strzałkowe. Dochodzi wówczas do nadmiernej ruchomości w stawie, a stopa wygina się do wewnątrz. Rzadszym przypadkiem, ale częściej skutkującym złamaniem, jest skręcenie stopy na zewnątrz. Urazowi ulega wówczas więzadło trójgraniaste.
Urazy stawu skokowego można podzielić na cztery kategorie:
1. Naciągnięcie więzadeł – pojawia się niewielki ból i obrzęk, minimalna niestabilność lub lekkie usztywnienie stawu skokowego, nie powinno się go jednak bagatelizować. Po zastosowaniu pierwszej pomocy leczenie trwa do dziesięciu dni.
2. Rozwłóknienie więzadeł – urazowi towarzyszy średni lub mocny ból, niestabilność stawu, obrzęk, brak możliwości obciążenia stopy. W tym wypadku unieruchomienie stopy trwa do 3 tygodni.
3. Rozerwanie więzadeł – duży ból, niestabilność i obrzęk, rozległe krwiaki, niemożność stanięcia. Leczenie może potrwać od 4 do 6 tygodni.
4. Złamanie – rozerwanie więzadeł połączone z oderwaniem kawałka kostnego. Konieczny będzie zabieg rekonstrukcyjny oraz unieruchomienie.
Pierwsza pomoc przy urazie stawu skokowego
Pierwsze kroki przy urazie stawu skokowego polegają na włączeniu procedury DRICE (z ang. Diagnosis, Rest, Ice, Compression, Elevation), co ma pomóc w zmniejszeniu bólu i obrzęku. Czynności te wyglądają następująco:
- Diagnosis (diagnoza) – wykonywana za pomocą badania fizykalnego, rezonansu magnetycznego lub RTG
- Rest (odpoczynek) – zaleca się zmniejszenie aktywności ruchowej, odciążanie stawu za pomocą kul ortopedycznych.
- Ice (terapia zimnem) – w ciągu pierwszych 48 godzin od wydarzenia należy obkładać opuchniętą kostkę lodem 3-4 razy dziennie po 20 minut, co zmniejsza obrzęk, ból i wspomaga krążenie. Należy przy tym pamiętać, by lód przekładać przez cienką warstwę materiału (np. ręcznik), by nie dopuścić do odmrożenia stopy. W tym czasie maści rozgrzewające, a także gorące kąpiele i okłady są niewskazane.
- Compression (ucisk) – po schłodzeniu stawu należy ucisnąć go bandażem elastycznym od palców stopy aż do połowy podudzia (nie powinien on jednak odcinać krążenia w stopie i w kostce). Opatrunek uciskowy zmniejsza ruchomość stawu, likwiduje też krwiaki i obrzęk.
- Elevation (podniesienie) – warto trzymać nogę powyżej poziomu serca tak często, jak to tylko możliwe (np. na poduszkach, taborecie, wysięgniku), by ułatwić przepływ krwi, a tym samym niwelować obrzęk i krwiaki w obrębie podudzia. Niedozwolone jest w czasie leczenia urazu stawu skokowego przyjmowanie aspiryny – rozrzedza ona krew, a tym samym powiększa krwiaki.
Po zredukowaniu bólu i obrzęku należy podjąć rehabilitację pod okiem fachowego terapeuty. Warto pamiętać, że (w zależności od stopnia uszkodzenia stawu) zbyt wczesne rozpoczęcie ćwiczeń lub też ich zbyt duża intensywność w początkowej fazie leczenia może doprowadzić do kolejnych uszkodzeń i trwałej nieruchomości stawu.
Rehabilitacja w urazach stawu skokowego
Rehabilitację w urazach stawu skokowego można podzielić na trzy etapy:
1. praca nad gojeniem ran i niwelowaniem bólu, a następnie poprawieniem krążenia i zwiększeniem ruchomości stawu
2. praca nad zwiększaniem siły mięśniowej i elastyczności stawu, powrót do stabilizacji i czucia ruchu w stawie (w tym czucia głębokiego);
3. powrót do aktywności fizycznej, ćwiczenia wzmacniające.
Prócz ćwiczeń i masaży wykonywanych pod okiem terapeuty dla odzyskania sprawności fizycznej ważne jest wykonywanie konkretnych zadań także przez chorego, nawet kilka razy dziennie. Lekkie rozciąganie i wzmacnianie uszkodzonych więzadeł wzmacnia ich odbudowę i pomaga w utrzymaniu ruchomości stawu. Pierwsze ćwiczenia, które pacjent będzie mógł wykonać samodzielnie, to rozciąganie ścięgien Achillesa (np. za pomocą ręcznika) oraz pisanie palcami stóp w powietrzu. W miarę postępów w rehabilitacji będzie można wykonać bardziej obciążające ćwiczenia rozciągające, na przykład stawanie na palcach lub chodzenie na przemian na palcach i na pięcie. Wreszcie przyjdzie czas na ćwiczenie wykroków, przeskakiwania na jednej nodze przez małe przeszkody, czy wyskoki obunóż z lądowaniem na jednej nodze – najpierw na podłożu stabilnym, następnie niestabilnym (jak poduszka, materac, dysk równoważny). Ma to na celu adaptację stawu do obciążeń, którym już wkrótce zostanie poddany w codziennym funkcjonowaniu. Ważnym elementem rehabilitacji będzie również wzmacnianie mięśni łydki.
Poza fizjoterapią w leczeniu urazów stawu skokowego stosuje się również pole magnetyczne, ultradźwięki oraz krioterapię.
Zanim pacjenci wrócą do całkowitej sprawności fizycznej, dla większego bezpieczeństwa powinni korzystać z ortez, stabilizatorów, tapingu oraz odpowiedniego obuwia, utrzymującego kostkę w odpowiedniej pozycji.
Łóżka rehabilitacyjne a leczenie stawu skokowego
Dobra rehabilitacja w urazach kończyn jest niezwykle ważna. Wzmacniając mięśnie i stawy, możemy zapobiec późniejszym kontuzjom. Z kolei uraz nieleczony – lub źle leczony – może doprowadzić do późniejszych licznych skręceń, a nawet zwyrodnień stawu.
Czy łóżka rehabilitacyjne mogą być przydatne w rehabilitacji stawu skokowego? Tak, zwłaszcza w trudniejszych przypadkach, kiedy staw zostaje zagipsowany, a pacjent – unieruchomiony. Przy III i IV stopniu urazu powrót pacjenta do pełnej sprawności fizycznej zajmuje 6-10 tygodni. Łóżko rehabilitacyjne z wysięgnikiem pozwala mu zająć wygodną pozycję (np. podczas jedzenia) i uniknąć potencjalnych przykurczy mięśni, a zdalne sterowanie wysokością pomaga zarówno przy wygodnym wstawaniu pacjenta, jak i w pracy rehabilitanta. Łóżko rehabilitacyjne dostosowane do wagi i wzrostu poprawia komfort życia chorego oraz opiekunów. Dodatkowym atutem łóżek rehabilitacyjnych Elbur jest ich estetyczne wykonanie, które sprawia, że jako mebel rehabilitacyjny nie wyróżniają się z domowego otoczenia.
Choć urazy stawu skokowego należą do częstych wypadków, ich ryzyko można zmniejszyć, wzmacniając mięśnie i stawy poprzez aktywność fizyczną (nie można także zapominać o odpowiedniej rozgrzewce przed jej podjęciem). Istotnym elementem profilaktyki jest również noszenie wygodnego, dopasowanego obuwia, ponieważ niestabilny obcas czy wysoki koturn mogą być częstą przyczyną urazów.