Rak jelita grubego – objawy, leczenie, rokowania

Choroba (rak jelita grubego) rozwija się bezobjawowo przez wiele lat, ale badania kontrolne pozwalają na jego wykrycie we wczesnym stadium, a wtedy rośnie szansa na jego wyleczenie. Częściej chorują mężczyźni niż kobiety, a rak jelita grubego rzadko pojawia się przed osiągnięciem 40 lat życia. Rak jelita grubego rozwija się w okrężnicy albo w odbytnicy. Może naciekać na narządy sąsiednie: prostatę, pęcherz moczowy, jelita, macicę. Może również dawać przerzuty na węzły chłonne, a przez krew do wątroby, płuc, mózgu, kości, skóry, narządów rodnych. Rak jelita grubego rozwija się zazwyczaj z polipa (łagodnego gruczolaka), wyrastającego na ścianie jelita. W ciągu ok. 10 lat gruczolak zmienia się w nowotwór.

Rak jelita grubego – objawy

Objawy raka jelita grubego:

  • zaparcia – rosnący polip zmniejsza światło jelita
  • biegunki utrzymujące się przez wiele tygodni
  • krwawienie z odbytu
  • cienki stolec (ołówkowy)
  • ciemne krew w stolcu
  • nudności i wymioty
  • utrata apetytu
  • utrata masy ciała
  • niespecyficzne bóle brzucha

Występowanie poszczególnych objawów zależy od lokalizacji nowotworu, stopnia zaawansowania oraz występujących przerzutów. Jeśli mamy do czynienia z rakiem odbytnicy lub lewej połowy okrężnicy to częstym objawem jest krwawienie, zmiana rytmu wypróżnień, ból brzucha oraz ołówkowy stolec świadczący o zamykaniu drożności jelita. W zaawansowanym stadium będą to również zaparcia i wzdęcia. Lokalizacja raka w prawej połowie okrężnicy daje objawy niedokrwistości związane z niedoborem żelaza i bóle w jamie brzusznej. W zaawansowanych stadiach raka jelita grubego, kiedy następują przerzuty, objawy mogą być związane z miejscem przerzutu.

Rak jelita grubego – przyczyny i czynniki ryzyka

Większość przypadków zachorowania na raka jelita grubego to narastanie gruczolaków w ścianie jelita i stopniowe przekształcanie się polipa w nowotwór. Można wyróżnić wiele czynników ryzyka, które sprzyjają powstawaniu i rozwojowi raka jelita grubego:

  • Nadwaga i otyłość – ryzyko zachorowania na raka jelita grubego u osób otyłych jest większe zwłaszcza u mężczyzn. W przypadku raka odbytnicy u kobiet nie stwierdzono korelacji.
  • Cukrzyca – zwiększone ryzyko związane jest z wykorzystaniem insuliny i glukozy przez komórki nowotworowe. Rośnie również ryzyko zgonu.
  • Niska aktywność fizyczna – ryzyko związane jest z wolniejsza perystaltyką jelit, zwolnionym metabolizmem i rosnącą masą ciała.
  • Palenie tytoniu – większe ryzyko zachorowania i zgonu.
  • Nadużywanie alkoholu
  • Czynniki genetyczne ( występowanie raka jelita grubego w rodzinie lub zwiększona rodzinna predyspozycja do raka jelita grubego).
  • Nieprawidłowa dieta – zbyt dużo czerwonego mięsa i tłuszczów zwierzęcych, zbyt uboga w warzywa, owoce, błonnik.
  • Radioterapia w obrębie miednicy

Rak jelita grubego – diagnostyka i profilaktyka

Najważniejsze badanie to kolonoskopia, która pozwala na obejrzenie zmiany nowotworowej oraz pobranie wycinka do badania histopatologicznego. Inne badania pomocnicze to test na utajona krew, badanie per rectum, anoskopia, rektoskopia, kolonoskopia wirtualna (tomografia komputerowa po podaniu powietrza do jelita grubego), wlew kontrastowy.

Ponadto wykonuje się badania krwi na obecność mmarkeru typowego dla rozwoju raka jelita grubego. Badanie to pomocne jest przy ocenie, czy nie doszło do wznowienia choroby nowotworowej.

Trzeba podkreślić, że kolonoskopia to również badanie profilaktyczne dostępne bezpłatnie dla każdego po ukończeniu 50 lat. Znaczenie kolonoskopii opiera się na wczesnym wykrywaniu gruczolaków (polipów) zanim przekształca się w nowotwory. Tylko wczesne wykrycie daje duże szanse na skuteczne leczenie.

Kolonoskopia powinna być powtarzana maximum co 10 lat,  a zaleca się co 7 lat, wówczas jest szansa na wykrycie zmian zanim przekształcą się w nowotwór. Badaniem tym można wykrywać również inne zmiany np. wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Skierowanie na kolonoskopię wydaje lekarz podstawowej opieki zdrowotnej. Bardzo ważnym wskazaniem jest występowanie raka jelita grubego w rodzinie. Wówczas pierwsze badania powinno się wykonać wcześniej, nawet w wieku 20-25 lat, a samo badanie trzeba powtarzać częściej – co 5 lat.

Rak jelita grubego – leczenie i rokowania

Podstawowa metoda leczenia raka jelita grubego to chirurgiczne usunięcie fragmentu jelita z zapasem zdrowych tkanek. Usuwane są również sąsiadujące węzły chłonne mogące być miejscem przerzutu oraz przerzuty do innych narządów (rzadziej). Jeśli guz umiejscowiony jest blisko odbytnicy konieczne jest wyłonienie kolostomii, czyli sztucznego odbytu. Stomia na jelicie grubym polega na wyprowadzeniu końca jelita na powierzchnie brzucha i przyszyciu do skory. Wydalanie następuje do specjalnych woreczków stomijnych.

Leczenie uzupełniające chorych we wczesnym stadium to chemioterapia lub chemioterapia kojarzona z radioterapią. Chemioterapia przed zabiegiem chirurgiczny może zmniejszyć wielkość guza i zwiększyć szanse na wyleczenie. Chemioterapia po zabiegu ma za zadanie zniszczyć komórki nowotworów pozostałe w organizmie chorego. Radioterapia stosowana jest najczęściej w leczeniu raka odbytnicy przed i po zabiegu, a cel stosowania jest analogiczny jak w chemioterapii.

Rokowania zależą od stopnia zaawansowania klinicznego w momencie wykrycia raka jelita grubego. Klasyfikacja ta zależy od cech i wielkości guza pierwotnego, stopnia zajęcia okolicznych węzłów chłonnych (przerzutów) oraz ilości przerzutów odległych. Jeżeli guz nacieka tkanki okołookrężnicze lub okołoodbytnicze, ale nie daje przerzutów do węzłów chłonnych oraz przerzutów dalekich to mamy do czynienia z I stopniem zaawansowania, w którym szanse na wyleczenie wynoszą 80-90%. Guz większy, ale nadal bez przerzutów to II stopień i szanse 55-80%. W III stopniu są już przerzuty do węzłów chłonnych i szanse maleją do 40 %. Jeśli pojawiają się przerzuty odległe w IV stopniu szanse na wyleczenie są maksymalnie 10%.

Trzeba podkreślić, że sytuacja chorego z rakiem jelita grubego zależy od stopnia zaawansowania choroby, umiejscowienia guza, wielkości guza, stopnia złośliwości, obecności chorób towarzyszących, wieku chorego i wielu innych czynników. Na tej podstawie dla każdego chorego dobierana jest indywidualna terapia najlepsza dla niego.