Profilaktyka i leczenie osteoporozy

Podział osteoporozy ze względu na przyczyny powstawania

Osteoporoza pierwotna

Typ I osteoporozy –  osteoporoza pomenopauzalna

Osteoporoza tego typu rozwija się u kobiet po menopauzie

• pojawia się w wieku 50-70 lat
• spowodowana a jest niedoborem hormonów, głównie estrogenu
• ubytek kości następuje szybko a ich gęstość gwałtownie spada
• dotyka również żuchwy, powodując wypadanie zębów
• jest związana przede wszystkim z kręgosłupem i nadgarstkami

Typ II osteoporozy – osteoporoza starcza

Osteoporoza tego typu rozwija się u osób starszych obu płci

• pojawia się po 70 roku życia
• spowodowana jest narastaniem zmian związanych z wiekiem
• jest związana przede wszystkim z kręgami, miednicą, stawem biodrowym
• ubytek kości nie postępuje tak szybko ja w osteoporozie pomenopauzalnej, a ich gęstość nie jest dużo mniejsza

Osteoporoza wtórna

Osteoporoza wtórna związana z przyjmowaniem niektórych leków

• może wystąpić w każdym wieku
• spowodowana przyjmowaniem niektórych leków np. sterydów
• jest związana przede wszystkim z kręgami, stawem biodrowym, kośćmi długimi

Osteoporoza wtórna powstała w wyniku innej choroby

• nadczynność tarczycy
• choroba Pageta (zaburzenia procesu tworzenia tkanki kostnej)
• stwardnienie rozsiane
• reumatoidalne zapalenie stawów
• choroby nerek
• hemofilia
• cukrzyca insulinozależna
• białaczka
• anemia
• choroby wątroby
• przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP)
• rak płuc
• niektóre choroby genetyczne
• choroba Parkinsona

Wiele chorób układu pokarmowego oraz dokrewnego może sprzyjać osteoporozie.

Czynniki ryzyka osteoporozy

• wiek powyżej 50 roku życia
• płeć żeńska
• występowanie osteoporozy w rodzinie – czynniki genetyczne, które mają wpływ na szczytową masę kostna, ale nie są podstawowym czynnikami w osteoporozie
• rasa biała, jasna karnacja (najczęstsze występowanie osteoporozy w Europie Północnej, Ameryce Północnej, Azji oraz Europie Południowej a najrzadziej w Afryce)
• niedobór laktazy lub inna przyczyna nietolerancji produktów mlecznych
• bycie bliźniakiem (bliźniaki mają niższą masę kostną)
• drobna budowa ciała i mała masa ciała
• nierodzenie dzieci
• stan po menopauzalny, również na sutek usunięcia jajników
• niedobór hormonów płciowych, u kobiet przede wszystkim estrogenu, który może być spowodowany przez:
  • anoreksja
  • wyczynowym sportem
  • chorobami jelit
  • chorobami wątroby
  • chorobami układu rozrodczego
• nieregularne miesiączki lub ich brak
• zażywanie pigułek antykoncepcyjnych
• operacja prostaty lub jąder
• wycięcie macicy
• wczesna menopauza (przed 45 rokiem życia)
• obniżony poziom testosteronu u mężczyzn
• mała aktywność fizyczna, siedzący tryb życia, słabo rozwinięte mięśnie, a to one utrzymują poprawne działanie układu kostnego
• niska zawartość wapnia w diecie
• niedobór lub nadmiar białka
• niska lub zbyt wysoka zawartość fosforu w diecie
• dieta uboga w białko pochodząca z produktów mlecznych a zbyt wysoka z produktów zwierzęcych
• niska zawartość witaminy D w diecie lub brak kontaktu skóry ze słońcem
• dieta wysokosolna
• palenie papierosów, nadmierne picie kawy i alkoholu
• zażywanie glikokortykosteroidów przez osoby z POChP i astmą oskrzelową oraz alergików (znacznie obniżają poziom wapnia w organizmie)
• radioterapia i chemioterapia
•  częste złamania głównie kości promieniowej nadgarstka i kręgów kręgosłupa
• niektóre choroby takie jak: tarczyca, choroby jelit, wątroby, nerek, nowotwory

Profilaktyka i leczenie osteoporozy

• Zmiana trybu życia poprzez rzucenie palenia, zmniejszenie ilości wypijanej kawy i alkoholu
• Z aktywności fizycznej bardziej wskazany jest aerobik (bieganie nie jest korzystne)
• Podawanie hormonalnej terapii zastępczej u kobiet po menopauzie (jeżeli nie ma przeciwwskazań), Podawanie estrogenów, leków hamujących niszczenie kości i stymulujące jej tworzenie oraz wspomagająco wapń i witaminę D. Niektórzy stosują skorupkę z jaj – zawiera wapń podobny do tego, który mamy w kościach i zębach, zawiera węglan wapnia oraz mikroelementy. Należy sparzyć skorupkę we wrzątku na 5 minut. Pozostawić do wyschnięcia, a następnie zmielić w młynku do kawy. Używać 0,5-1 g dziennie, można spożywać z kaszami, twarogiem. Kurację wystarczy prowadzić profilaktycznie 2 razy w roku np. w lutym i listopadzie przez cały miesiąc codziennie.
• Eliminować ćwiczenia polegające na zgięciach i rotacji kręgosłupa.
• Przenoszenie niezbędnych rzeczy tylko w plecaku, walizce na kółkach albo równomiernie w obu rękach jak najbliżej tułowia, plecy wyprostowane.
• Czynności związane z myciem i przygotowywaniem posiłków należy wykonywać na siedząco.
• Zaleca się spanie na materacu sprężystym niezapadającym się pod ciężarem ciała.
• Dieta musi być bogata w źródła wapnia, witaminy D, fluor, magnez, soję, mleko sojowe, kwasy omega-3, witaminę K, witaminę C, białko pochodzenia roślinnego, owoce, warzywa, figi, ciecierzycę, orzechy, migdały, rodzynki, miód.
• Ograniczyć spożycie soli, używki (papierosy, kawa, alkohol) oraz produkty zakwaszające organizm: napoje gazowane, mięso, białe pieczywo, słodycze.

Leczenie osteoporozy polega na pobudzaniu komórek tworzących kości (osteoblasty) oraz ograniczaniu nadmiernego (!) działania komórek rozpuszczających kości (osteoklasty). Stosowane są leki oraz preparaty wapniowe i witaminy D.

Kryterium docelowym leczenia jest zmniejszenie konsekwencji osteoporozy, czyli ilości złamań. Leczenie złamań osteopatycznych poprzez zabiegi operacyjne, leki, rehabilitację. Chorzy na osteoporozę powinni wykonywać ćwiczenia korygujące postawę ciała tzn. ćwiczenia wyprostne, rozluźniające, wzmacniające mięśnie odpowiedzialne za oddychanie.