Odwodnienie

Woda w przeważającej ilości dostarczana jest do organizmu z zewnątrz w postaci napojów i pokarmów oraz w niewielkiej ilości z syntezy węglowodanów i białek. Zawartość wody w organizmie powinna utrzymywać się na stałym poziomie. Odwodnienie, które najbardziej kojarzy nam się z utratą wody z organizmu, to zaburzenia bilansu wody w organizmie. To dość niebezpieczny stan organizmu, szczególnie jak jest następstwem stanów chorobowych. Skutki odwodnienia są najgroźniejsze u dzieci i u osób starszych.

Odwodnienie może być wynikiem bardzo wysokich temperatur w lecie, kiedy to w czasie upału dostarczana jest do organizmu niewystarczająca ilość wody. Odwodnienie może się zdarzyć w zimie i o każdej innej porze roku, zwłaszcza jak pojawia się jako objaw towarzyszący chorobom, które przebiegają z wymiotami i gorączkę.

Wyróżnia się trzy rodzaje odwodnienia organizmu

  • hipotoniczne
  • hipertoniczne
  • izotoniczne

które między sobą różnią się ze względu na przyczyny, które go wywołuje oraz tym, jakie są proporcje utraconych składników.  Objawy odwodnienia są podobne w każdym przypadku.

Objawy odwodnienia

Najczęściej uwidaczniające się objawy odwodnienia

  • silne pragnienie
  • utrata wagi
  • zaburzenia rytmu serca
  • zmiany ciśnienia krwi
  • bóle i zawroty głowy
  • zaburzenia funkcji poznawczych
  • zaburzenia mowy
  • spadek masy ciała
  • zaburzenia wodno-elektrolitowe
  • nudności, wymioty
  • parestezja
  • skurcze mięśni
  • senność
  • tachykardia
  • podwyższona temperatura ciała

Przy większych ubytkach wody

  • utrata mowy
  • drgawki
  • delirium
  • utrata przytomności
  • śmierć

Objawy odwodnienia u dziecka

  • suche usta, język
  • apatia albo drażliwość
  • mniejsze napięcie skóry
  • zapadnięte oczy i policzki
  • płacz bez łez
  • u niemowląt – suche pieluchy przez  3 godziny lub dłużej
  • osłabienie, senność, apatia
  • zaburzenia świadomości
  • zmieniony głos, dziecko nie krzyczy
  • dziecko nie może pic samodzielnie

Odwodnienie hipertoniczne

Odwodnienie, które występuje na skutek upałów nazywa się hipertonicznym. Podczas utraty wody z organizmu dochodzi do większej utraty wody niż elektrolitów  i wzrostu poziom sodu. Następuje zwiększenie stężenia sodu w osoczu krwi i zmniejsza się objętość płynów pozakomórkowych oraz wewnątrzkomórkowych.

Przyczyny odwodnienia hipertonicznego

  • zbyt małe spożycie wody
  • pocenie się (utrata wody przez skórę) podczas wysiłku fizycznego lu upału
  • przy przewlekłych chorobach nerek, niewydolności – utrata wody z moczem
  • upośledzenie odruchu pragnienia

Leczenie odwodnienia hipertonicznego to przede wszystkim ustalenie przyczyny oraz podawanie wody i innych płynów bez zawartości elektrolitów. Jeżeli wyniki badań na to wskazuje, może być konieczne nawadnianie płynami z glukoza lu nawet kroplówką z glukozą.

Profilaktyka odwodnienia hipertonicznego

Regularne badania moczu i stanu nerek,
Nawadnianie organizmu w czasie upałów oraz przy wysiłku fizycznym.

Odwodnienie hipotoniczne

Z odwodnieniem hipotonicznym mamy do czynienia w przypadku, kiedy niedobór wody jest mniejszy niż ilość utraconych elektrolitów. Spada poziom sodu w organizmie, woda z wnętrza pozakomórkowego przenosi się do wnętrza komórki.

Przyczyny odwodnienia hipotonicznego

  • biegunki
  • wymioty
  • przetoki pooperacyjne i jelitowe
  • pocenie się oraz utrata wody przez skórę np. w czasie rozległych oparzeń lub chorób z przebiegiem wysokiej gorączki
  • utrata wody z moczem, przy chorobach nerek, w przypadku wypicia nadmiernej ilości leków moczopędnych, w chorobach niedoczynności kory nadnerczy
  • ubytek elektrolitów w przypadku ran, przebić opłucnej i otrzewnej, przy uszkodzeniach np. wypadkowych.

Przy tego typu odwodnieniach hipotonicznych niezbędne jest, aby uzupełniać w organizmie niedobór sodu. Przy bardzo gwałtownym odwodnieniu organizmu należy niezwłocznie podać chlorek sodu w roztworze najlepiej w postaci dożylnej kroplówki.

Odwodnienie izotoniczne

Odwodnienie izotoniczne polega na ubytku wody z organizmu w takiej samej ilości jak ubytek elektrolitów. W jego skutku zmniejsza się objętość płynu pozakomórkowego przy niezmienionej ilości płynu wewnątrzkomórkowego.

Przyczyny odwodnienia izotonicznego

  • biegunka
  • wymioty
  • nadmierna potliwość albo w czasie upałów, wysiłku albo związana z chorobą nadpotliwości
  • brak pragnienia a przez to ograniczone spożycie wody i elektrolitów

W przypadku odwodnienia izotonicznego bardzo istotne jest, aby równomiernie podawać do organizmu wodę i elektrolity. Można przyjmować tabletki z jonami sodu, napoje izotoniczne albo dietę wzbogacić o produkty z potasem i sodem. Wśród produktów z potasem szczególnie należy polecić suszone morele, banany oraz pomidory i ich przetwory.