Bezsenność

Bezsenność to problem częściej dotykający kobiety niż mężczyzn i wzrastający wraz z wiekiem. Bezsenność jest to stan, zakłócenie stanu zdrowia, które diagnozuje się na podstawie subiektywnych odczuć i danych pozyskanych od pacjenta. Jest to zaburzenie prawidłowego rytmu, czasu trwania, głębokości snu i czuwania. Sen ma spełniać dla organizmu bardzo ważną rolę, w czasie jego trwania organizm odpoczywa. Jeżeli człowiek nie może spać albo jego sen jest płytki i niespokojny, budzi się i wstaje niewypoczęty.

Bezsenność może być diagnozowana jako jednostka chorobowa albo jako objaw. Tylko kilka procent spośród 20-50% osób, które zgłaszają tego typu zaburzenia, cierpi na tzw. bezsenność pierwotną (choroba), pozostały procent to bezsenność wtórna (objaw innej choroby).

Bezsenność krótkotrwała – bezsenność trwająca krócej niż 4 tygodnie, zwykle związana z przeżytą sytuacją lub wydarzeniami.

Bezsenność przewlekła – bezsenność dłuższa niż 4 tygodnie, związana z depresją, uzależnieniami, przewlekłymi bólami i innymi zaburzeniami lub chorobami.

Objawy bezsenności

  • problemy z zasypianiem
  • kłopot z utrzymaniem ciągłości snu
  • zbyt krótki sen
  • wybudzanie się w nocy
  • zbyt płytki sen, przerywany snami i koszmarami nocnymi
  • kłopot z ponownym zaśnięciem

Rozpoznawanie w/w trudności można uznawać za chorobę, jeżeli ilość tych problemów dotyczy 3 lub więcej nocy w tygodniu, w okresie co najmniej jednego miesiąca.

Sytuacje z bezsennymi nocami, które się powtarzają, mogą wzmagać odczucia lękowe nawet przed położeniem się do snu, obawy, że nie uda się zasnąć. Takie nieprzespane noce mogą też usposabiać osobę dotkniętą tym problemem do natłoku myśli, wyolbrzymiania tych myśli związanych z różnymi trudnościami i problemami życiowymi.

Następstwem tych objawów są:

  • brak odczucia, że się jest wypoczętym, zmęczenie
  • zaburzenia funkcjonowania w ciągu dnia
  • pogorszone samopoczucie

Przyczyny bezsenności

  • zaburzenia psychiczne (psychozy, depresja, zaburzenia lękowe)
  • okresowe ruchy i drętwienia kończyn
  • zaburzenia rytmu snu i czuwania
  • stosowanie niektórych leków (skutki uboczne)
  • bezdechy w czasie snu
  • choroby somatyczne jak reaktywność pęcherza czy przerost prostaty – częste budzenie się z potrzeby oddania moczu
  • niektóre schorzenia np. zespół niespokojnych nóg
  • silne bóle głowy i innych części ciała
  • nadmierne nagromadzenie emocji przed snem i późne kładzenie się spać
  • problemy stresujące i emocjonalne w ciągu dnia rodzinne i zawodowe
  • praca zmianowa
  • zażywanie substancji psychoaktywnych
  • uszkodzenia centralnego układu nerwowego
  • problemy krążeniowe i oddechowe
  • choroby tarczycy
  • niewydolność nerek i wątroby

Miarą trudności w zasypianiu może być czas od momentu położenia się do snu do momentu zaśnięcia. Ten czas nosi nazwę latencji snu, do jej określania bierze się moment zaśnięcia. Jest to wejście w stadium drugie snu wolnofalowego, ale moment zaśnięcia uchwytny staje się podczas badania polisomnograficznego. Nadmiernie wydłużone zasypianie (długa latencja snu) ocenia się w sytuacji, trwa ono ponad 30 minut i dotyczy osób z grupy wiekowej 18-65 lat, powyżej 65 lat – 45 minut.

Ilość snu odpowiednia dla danej osoby jest bardzo indywidualna. Przyjmuje się, że optymalny czas snu 5-6 godzin może być dla niektórych osób wystarczający, pod warunkiem, że był to okres snu nieprzerwanego (bez nocnych wybudzeń). Kolejne uwarunkowanie prawidłowej ilości trwania snu to osobiste poczucie, że jest się wypoczętym i prawidłowo się funkcjonuje po tej 6-godzinnej ilości snu.

Bezsenność pierwotna (samoistna) jest odrębną jednostką chorobową, która należy do zaburzeń snu. W tej chorobie bezsenność nie jest wówczas powiązana z innymi zaburzeniami psychicznymi, ani też chorobami somatycznymi czy działaniem substancji psychoaktywnych.

W przeważającej większości do tej bezsenności dochodzi w sposób nagły pod wpływem stresujących wydarzeń życiowych związanych z życiem rodzinnym, szkolnym, zawodowym. Po ustaniu czynnika stresogennego bezsenność przechodzi w fazę przewlekłą i może trwać nawet całymi miesiącami albo latami. W tym czasie mogą być różne momenty poprawy i pogorszenia objawów.

Podłoże bezsenności pierwotnej najczęściej jest psychofizjologiczne, czyli za jej pojawienie się odpowiadają błędne nawyki, które zostają utrwalone. Nawyki te dotyczą zasady higieny snu, wysokiego poziomu lęku i obaw przed samymi problemami z zaśnięciem i następstwami niewyspania. Czasem ten typ bezsenności określa się mianem bezsenności psychofizjologicznej.

Nawyki i zaniedbania zaburzające zasady higieny snu

  • brak aktywności fizycznej przy siedzącym trybie życia
  • nieprawidłowe nawyki żywieniowe tj. zbyt późne i obfite kolacje (ciężkostrawne)
  • niewygodne łóżko, materac
  • niewywietrzony pokój
  • nieodpowiednia temperatura
  • hałas

Niekorzystny wpływ na jakość snu

  • stosowanie przed snem nikotyny, kofeiny alkoholu i innych środków pobudzających
  • oglądanie ciężkich filmów pobudzających emocje albo podobnego typu lektura książek
  • spędzanie zbyt dużej ilości czasu w łóżku poza spaniem tzn. oglądanie telewizji, czytanie, spożywanie posiłków
  • częste drzemki w ciągu dnia
  • zbyt długie spanie po bezsennej nocy
  • oczekiwanie na sen w łóżku, nawet gdy sen nie przychodzi
  • budowanie napięcia myślowego, pełnego obaw przed kolejną nocą

Leczenie bezsenności

Leczenie bezsenności można prowadzić w specjalnych poradniach leczenia zaburzeń snu. Niestety, do poradni trafia tylko część pacjentów, większość osób dotkniętych tym problemem stara się najpierw sięgać po tzw. domowe środki na sen, czyli ziołowe preparaty w postaci herbatek i tabletek dostępne bez recepty.

Warto jedna udać się z tym problemem o lekarza rodzinnego, który może spróbuje poprowadzić leczenie przy pomocy farmaceutyków. Jeżeli to nie przyniesie rezultatu, należy skontaktować się z psychiatrą , który zaleci psychoterapię i ewentualnie zapisze bardziej specjalistyczne leki.